Του Γιάννη Καρούζου, Δικηγόρου-Εργατολόγου
Ο κόσμος γύρω μας μεταβάλλεται διαρκώς. Οι ανάγκες των επιχειρήσεων επίσης. Η τεχνολογία εξελίσσεται με ραγδαία ταχύτητα και πλέον συνιστά αναπόσπαστο μέρος της εργασίας. Όλα αυτά δεν θα μπορούσαν να μην επηρεάζουν τις εργασιακές σχέσεις και το εργατικό δίκαιο εν γένει όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη. Πλέον, η εργασία από-οριοθετείται όχι μόνο χρονικά αλλά και τοπικά.
Προς επίρρωση του διαρκώς μεταβαλλόμενου χαρακτήρα του τόπου παροχής της εργασίας, ολοένα και περισσότερο παρατηρείται η τάση πολλών ομίλων επιχειρήσεων να στέλνουν με απόσπαση τους εργαζομένους μιας επιχείρησης σε άλλη επιχείρηση του ομίλου εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η απόσπαση αποβλέπει στην κάλυψη των αναγκών του ομίλου, μέσω της παροχής εργασίας σε άλλο κράτος μέλος της Ε.Ε. σε προσωρινή βάση. Στη χώρα μας, απόσπαση των εργαζομένων παρατηρείται κυρίως στους κλάδους των τηλεπικοινωνιών καθώς και σε περιπτώσεις συγχωνεύσεων μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών ασφαλιστικών υπηρεσιών.
Η ευρωπαϊκή νομοθεσία για τους αποσπασμένους εργαζομένους αποβλέπει αφενός στη δημιουργία ισότιμων όρων ανταγωνισμού κατά την παροχή υπηρεσιών μεταξύ διαφορετικών κρατών χωρίς πολλούς περιορισμούς και αφετέρου στην προστασία των δικαιωμάτων των αποσπασμένων εργαζομένων, διασφαλίζοντας τα κοινωνικά δικαιώματά τους και αποτρέποντας την αθέμιτη μεταχείριση και εκμετάλλευσή τους.
Η σχετική Οδηγία (ΕΕ) 2018/958 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (την οποία τα κράτη μέλη όφειλαν να ενσωματώσουν στο εθνικό τους δίκαιο έως τις 30 Ιουλίου 2020) οριοθετεί το διάστημα της απόσπασης, περιορίζοντας τη διάρκειά της στους 12 μήνες, με πιθανή εξάμηνη παράταση. Επίσης, στους αποσπασμένους εργαζόμενους εφαρμόζεται η αρχή της ίσης αμοιβής για την ίδια εργασία στον ίδιο τόπο και άρα, όλοι οι κανόνες της χώρας υποδοχής που ισχύουν για τους τοπικούς εργαζομένους θα ισχύουν και για τους αποσπασμένους εργαζομένους.
Επιπλέον, για την ασφάλιση των αποσπασμένων εργαζομένων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με ψήφισμά του, τον Νοέμβριο του 2021, τόνισε την ανάγκη για ένα πανευρωπαϊκό ψηφιακό μέσο για όλους τους μετακινούμενους εργαζομένους, συμπεριλαμβανομένων των αποσπασμένων εργαζομένων, με κύριο σκοπό να εντοπίζονται, να συλλέγονται και να μεταφέρονται τα δικαιώματα κοινωνικής ασφάλισης. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να βελτιώσει την επιβολή των κανόνων της Ε.Ε. που αφορούν στην κινητικότητα του εργατικού δυναμικού και στον συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης στην αγορά εργασίας με δίκαιο και αποτελεσματικό τρόπο.
Ένας ακόμη τρόπος «απο-οριοθέτησης» του τόπου εργασίας, πλέον γνωστός σε όλους μας, δεν είναι άλλος από την τηλεργασία. Τόσο η τηλεργασία όσο και άλλες υβριδικές μορφές απασχόλησης ήρθαν για να μείνουν, όπως επεσήμανε σε σχετική ομιλία του ο Nicolas Schmit, επίτροπος του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου. Με βάση έρευνα της Eurofound, εκτιμάται ότι περίπου το 37% της παρεχόμενης εργασίας μπορεί να γίνει από απόσταση. Στην Ελλάδα, πρόσφατα έχουν παρατηρηθεί μοντέλα ανάπτυξης όχι τόσο στην τηλεργασία για λόγους πρόσληψης αλλά σε ό,τι αφορά την τηλεργασία στελεχών που δουλεύουν με απόσπαση εντός της Ε.Ε..
Με βάση έρευνα της Eurofound, εκτιμάται ότι περίπου το 37% της παρεχόμενης εργασίας μπορεί να γίνει από απόσταση. Στην Ελλάδα, πρόσφατα έχουν παρατηρηθεί μοντέλα ανάπτυξης όχι τόσο στην τηλεργασία για λόγους πρόσληψης αλλά σε ό,τι αφορά την τηλεργασία στελεχών που δουλεύουν με απόσπαση εντός της Ε.Ε.
Αναπόσπαστο με την τηλεργασία είναι και το δικαίωμα στην αποσύνδεση (right to disconnect), το οποίο αποσκοπεί να θέσει φραγμούς στη χρονική «από-οριοθέτηση» της απασχόλησης. Ήδη πολλές ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία και πιο πρόσφατα το Βέλγιο έχουν προβλέψει το δικαίωμα του εργαζομένου στη μη διαθεσιμότητα (ή στην άρνηση της διαθεσιμότητας), εκτός του χρόνου εργασίας. Η ελληνική κυβέρνηση, ακολουθώντας το ρεύμα που έχει δημιουργηθεί, εισήγαγε διάταξη (άρθρο 67 παρ.5) στο πλαίσιο του εργασιακού Ν.4808/2021, η οποία αφορά στο εν λόγω δικαίωμα. Σύμφωνα με τον ανωτέρω νόμο αποτελεί υποχρέωση του εργοδότη, μεταξύ άλλων να λάβει τα κατάλληλα τεχνικά και οργανωτικά μέτρα που απαιτούνται προκειμένου να εξασφαλιστεί η αποσύνδεση του τηλεργαζομένου από τα ψηφιακά εργαλεία επικοινωνίας.
Απορίας άξιο παραμένει γιατί παρά το γεγονός ότι ενώ το δικαίωμα αυτό κατοχυρώνεται σε τόσα κράτη μέλη, άλλα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το αρνούνται. Ως εκ τούτου, είναι κριτικής σημασίας, να καθιερωθεί το δικαίωμα της αποσύνδεσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, για τη διαφύλαξη της ψυχικής υγείας και ιδιωτικής ζωής των εργαζομένων. Κατ’ αυτόν τον τρόπο και οι ίδιοι θα γίνουν πιο παραγωγικοί και αποτελεσματικοί, χωρίς να κινδυνεύουν να υποφέρουν από το σύνδρομο «burn out».
Είναι κριτικής σημασίας, να καθιερωθεί το δικαίωμα της αποσύνδεσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, για τη διαφύλαξη της ψυχικής υγείας και ιδιωτικής ζωής των εργαζομένων. Κατ’ αυτόν τον τρόπο και οι ίδιοι θα γίνουν πιο παραγωγικοί και αποτελεσματικοί, χωρίς να κινδυνεύουν να υποφέρουν από το σύνδρομο «burn out»
Νέα επιχειρηματικά μοντέλα και ο ρόλος των μικρών επιχειρήσεων:
Η περίπτωση της οικονομίας της πλατφόρμας – Έρευνα Ι.Μ.Ε. Γ.Σ.Ε.Β.Ε.Ε.
Οι βασικοί λόγοι για τους οποίους δεν συμμετέχουν (ακόμη) οι μικρές επιχειρήσεις στις πλατφόρμες, ανά κλάδο είναι:
• Δεν υπάρχουν αξιοσημείωτοι περιορισμοί για την είσοδο στις πλατφόρμες και οι επιχειρήσεις κατά κανόνα μπορούν να συμμετέχουν σε περισσότερες από μία πλατφόρμες.
• Σε όλους τους κλάδους οι αλλαγές στους όρους συνεργασίας απλά ανακοινώνονται από τις πλατφόρμες στους επιχειρηματίες, χωρίς αυτοί/ές να έχουν οποιονδήποτε λόγο πάνω στις αλλαγές.
• Οι πλατφόρμες δημιουργούν συνθήκες ολιγοπωλίων στην αγορά. Κατά συνέπεια, όσο περισσότερο κατοχυρώνει τη θέση της μία πλατφόρμα στην αγορά, τόσο πιο επιθετική γίνεται όσον αφορά στα ποσοστά προμηθειών που χρεώνει στους επιχειρηματίες.
• Οι επιχειρήσεις του κλάδου των καταλυμάτων είναι εκείνες οι οποίες θεωρούν, σε μεγαλύτερο βαθμό, τη συμμετοχή τους σε πλατφόρμες ως αναγκαιότητα για τη μελλοντική τους βιωσιμότητα και μαζί με τις επιχειρήσεις του λιανικού εμπορίου εξαρτώνται περισσότερο από αυτές.
• Οι επιχειρηματίες δεν γνωρίζουν το ρυθμιστικό πλαίσιο της οικονομίας της πλατφόρμας στην Ελλάδα, αλλά και εκείνοι που το γνωρίζουν στην πλειοψηφία τους δεν το θεωρούν επαρκές.
• Οι επιχειρήσεις που συμμετέχουν στις πλατφόρμες έχουν αναπτύξει μεγαλύτερα επίπεδα ψηφιακής επιχειρηματικότητας.
Οι βασικές ανησυχίες των επιχειρηματιών που έλαβαν μέρος στην έρευνα περιστρέφονται γύρω από:
• Το γεγονός ότι δεν επιτρέπεται η διακριτική τιμολόγηση προϊόντων και υπηρεσιών μεταξύ τιμών που προσφέρονται μέσω των πλατφορμών και τιμών που προσφέρονται απευθείας από τις επιχειρήσεις,
• τη μη συμπερίληψη του Φ.Π.Α. στο τιμολόγιο των πλατφορμών προς τις επιχειρήσεις,
• τη μη ύπαρξη πλαφόν στα ποσοστά των προμηθειών των πλατφορμών,
• τη μη ύπαρξη ξεκάθαρου αλγόριθμου κατάταξης εμφάνισης των επιχειρήσεων στις ιστοσελίδες της πλατφόρμας.
Βάσει των προαναφερόμενων εκτιμήσεων, οι κυριότερες ανάγκες που διατυπώνονται εκ μέρους των μικρών επιχειρήσεων και των αυτοαπασχολουμένων είναι:
i. Εξασφάλιση κατά το δυνατόν ισοδύναμων όρων ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων που συμμετέχουν στις πλατφόρμες (ίσες ευκαιρίες μεταξύ των επιχειρήσεων).
ii. Περισσότερη συμμετοχή των επιχειρήσεων στη διατύπωση των όρων συνεργασίας που προσφέρουν οι πλατφόρμες και βελτίωση των προϋποθέσεων και όρων συνεργασίας μεταξύ επιχειρήσεων και πλατφορμών.
iii. Προσαρμογή των επιχειρήσεων στη νέα ψηφιακή πραγματικότητα κυρίως μέσω της απόκτησης δεξιοτήτων σε ψηφιακά εργαλεία.
iv. Οικονομικά κίνητρα και θεσμικές διευκολύνσεις για την ανάπτυξη νέων ψηφιακών συνεργατικών σχημάτων από τις ίδιες τις μικρές επιχειρήσεις.
v. Βελτίωση του θεσμικού πλαισίου με στόχο την εξυγίανση της λειτουργίας των πλατφορμών. Δημιουργία φορέα επίβλεψης των πλατφορμών κυρίως για τον έλεγχο των αθέμιτων πρακτικών και την αποφυγή εδραίωσης ολιγοπωλιακών καταστάσεων.
ΠΗΓΗ: EPSILON7, https://dikigorosergatologos.gr/
