Από την Βασιλική Πασιαλή, προπτυχιακή φοιτήτρια του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας
Είναι ευρέως γνωστό ότι ο τρόπος λειτουργίας της Δημόσιας Διοίκησης είναι ιδιαίτερα σημαντικός για την κοινωνία των Πολιτών. Ωστόσο, δεν είναι ευρέως γνωστό, ότι η Δημόσια Διοίκηση λειτουργεί σα ζυγός, που προσπαθεί να ισορροπήσει αντιτιθέμενες αξίες και ηθικά διλήμματα, ως προς τη μορφή, τη συμπεριφορά και τον προσανατολισμό των δημοσίων υπηρεσιών. Σε τι είδους διλήμματα/αξίες γίνονται προσπάθειες να βρεθεί η χρυσή τομή ;
Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν :
1.ιδιωτικό vs δημόσιο ζήτημα ;
2.τοπικό -ιθαγενές vs παγκόσμιο-εξωγενές ;
3.νέο vs παραδοσιακό ;
4.συγκεντρωτισμός vs αποκεντρωτισμός;
5.διαφάνεια vs μυστικότητα ;
6.αποδοτικότητα vs σταθερότητα ;
7.νομιμότητα vs δημιουργικότητα ;
Τα παραπάνω ηθικά διλήμματα έχουν αντιφατικό χαρακτήρα και προκαλούν άγχος, αμηχανία και σύγχυση στα στελέχη της Δημόσιας Διοίκησης. Είναι βέβαιο, ότι η ευθύνη τους είναι τεράστια, γιατί δεν πρόκειται για ένα ατομικό ζήτημα, αλλά απαιτείται εγρήγορση και η μη διαχείριση της αμφισημίας τους μπορεί να οδηγήσει στην παραλυσία της Δημόσιας Διοίκησης.
Ας το δούμε σε πρακτικό επίπεδο: Εισέρχεται κάποιος στη σφαίρα των ηθικών διλημμάτων και των δύσκολων επιλογών (hard choices), όταν αναρωτιέται «τι να κάνω ;» , «πως να δράσω» σε δύσκολες καταστάσεις. Πως αντιμετωπίζονται λοιπόν αυτές οι καταστάσεις ;
Αρχικά, τα στελέχη της Διοίκησης ταξινομούν τα διοικητικά διλήμματα και σε δεύτερη φάση λαμβάνουν υπόψη κατευθυντήριες αρχές. Το σύνολο των θεμελιωδών αρχών/κριτηρίων που συνδράμουν στην αντιμετώπιση των ηθικών διλημμάτων είναι ο νέος ηθικός κανόνας(σύστημα ALIR).
Τι είναι όμως το υπόδειγμα ALIR;
1.Το A(Accountability) εκφράζει τη δημοκρατική υπευθυνότητα και τον έλεγχο, που προσδιορίζονται από τη δημοκρατική αρετή. Έχει ως βασική παράμετρο το ευρύτερο πολιτικό περιβάλλον, στο οποίο λειτουργεί η οργάνωση. Τέλος, τα πράγματα που θα πρέπει να τηρούνται είναι τα εξής: α) διαχωρισμός λειτουργιών, η διάκριση τους στη διαμόρφωση/εκτέλεση της πολιτικής, β) οργανική διαφορά ανάμεσα σε πολιτικούς και υπαλλήλους και γ) καθυπόταξη της διοίκησης στην πολιτική.
2.Το L(Legality) εκφράζει το κράτος δικαίου και την αρχή της νομιμότητας, που προσδιορίζονται από την αρετή της νομιμότητας. Έχει ως βασική παράμετρο το σύστημα κράτους δικαίου και το είδος της έννομης τάξης που ισχύει στη συγκεκριμένη χώρα. Τέλος, υποδηλώνεται η κυριαρχία του νόμου (rule of law) και ο σεβασμός/τήρηση του δικαίου.
3.Το I(Integrity) εκφράζει την επαγγελματική ακεραιότητα και την αυτονομία των στελεχών, που προσδιορίζονται από την αρχή της αξιοκρατίας. Έχει ως βασική παράμετρο την επαγγελματική και επιστημονική ποιότητα του ανθρώπινου δυναμικού που παρέχει υπηρεσίες στο ευρύτερο κοινό, μέσω της στελέχωσης τους σε δημόσιες υπηρεσίες. Τέλος, υποδηλώνεται η τήρηση των παρακάτω: α) πρόσληψη με βάση επιστημονικά και επαγγελματικά προσόντα υποψηφίων, β)πειθαρχικά μέτρα που λαμβάνονται από υπηρεσιακά συμβούλια και προάγουν το συλλογικό πνεύμα, γ) μακρά θητεία απασχόλησης ,ώστε να υπάρχει συνέχεια στη διοίκηση, δ) κατάρτιση/εκπαίδευση στελεχών και ε) δικαιώματα και υποχρεώσεις που προάγουν την αφοσίωση και την ακεραιότητα των στελεχών.
4.Το R(Responsiveness) εκφράζει την ανταπόκριση στην κοινωνία των πολιτών. Έχει ως βασική παράμετρο την ποικιλία αποδεκτών /πολιτών που απαρτίζουν την κοινωνία των πολιτών. Τέλος, υποδηλώνει: α)ανταπόκριση στις ανάγκες της κοινωνίας β) διευκόλυνση πρόσβασης στις δημόσιες υπηρεσίες και γ)διαρκή διαβούλευση για μια βιώσιμη κοινωνική ανάπτυξη.
Εύκολα στη θεωρία, δύσκολα στην πράξη… Γιατί τόση απογοήτευση ;
Γιατί εάν υπήρχε μια παραδειγματική χρήση του ηθικού αυτού γνώμονα θα είχαν αποφευχθεί τόσο προβλήματα ρουτίνας στη διοίκηση (μη ικανό προσωπικό ),όσο σοβαρά προβλήματα (πολυνομία ,δυστυχήματα).
Επιλογικά, η ηθική είναι ένα σύστημα κανόνων που καθοδηγεί τη συμπεριφορά στη Διοίκηση. Η συνεπής εφαρμογή τους δεν είναι θέμα επιβολής ποινών ,αλλά ηθικού προβληματισμού και εγρήγορσης των δημοσίων λειτουργών. Γι’αυτό κρίνεται σκόπιμη η πίστη εφαρμογή του συστήματος ALIR .
