Τι ανέφερε ο υπηρεσιακός πρωθυπουργός Ιωάννης Σαρμάς, σε συνέντευξη του στον Νομικό Παλμό το 2017
Από τους Νίκο Μάλαμα, Γιώργο Βιτάλη
1) Στο άρθρο 98 του Συντάγματος παρατίθενται οι αρμοδιότητες του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Μιλήστε μας για τις ελεγκτικές του αρμοδιότητες.
Στην Ελλάδα για ιστορικούς λόγους συστεγάζονται στο Ελεγκτικό Συνέδριο ελεγκτικές και δικαστικές αρμοδιότητες, οι οποίες σε άλλες χώρες είναι κατανεμημένες σε περισσότερους θεσμούς. Η βασική αρμοδιότητα του Ελεγκτικού Συνεδρίου, όπως προκύπτει από το όνομά του, είναι η ελεγκτική αρμοδιότητα, δηλαδή ο έλεγχος των δημοσίων οικονομικών. Το Ελεγκτικό Συνέδριο έχει την αρμοδιότητα να ελέγχει κάθε χρόνο τον ισολογισμό και απολογισμό του κράτους, πριν η Βουλή δώσει απαλλαγή στην Κυβέρνηση για τη διαχείριση του δημοσίου χρήματος που έκανε κατά το περασμένο έτος. Αυτό συνιστά τη χαρακτηριστική αρμοδιότητα όλων των ξένων ομόλογων θεσμών, όπως και αν ονομάζονται. Ελέγχεται με τεχνοκρατικό τρόπο η διαχείριση των δημοσίων κονδυλίων του περασμένου έτους, καταγράφονται οι παρατηρήσεις στη σχετική προς τη Βουλή έκθεση, που λέγεται «Διαδήλωση», και βάσει της έκθεσης αυτής η εθνική αντιπροσωπεία αποφαίνεται αν θα απαλλάξει ή όχι την Κυβέρνηση για τη διαχείριση που έκανε, εγκρίνοντας τον ισολογισμό και απολογισμό του κράτους. Το Ελεγκτικό Συνέδριο ελέγχει, επίσης, τους δημοσίους υπολόγους. Υπόλογοι είναι οι διαχειριστές δημοσίου χρήματος. Κάθε εκταμίευση δημοσίου χρήματος από τον υπόλογο πρέπει να αντικαθίσταται από το δικαιολογητικό που αντιστοιχεί σε αυτή. Ο έλεγχος των λογαριασμών των υπολόγων συνίσταται στην έρευνα αν το σύνολο των δικαιολογητικών των εκταμιεύσεων που πραγματοποίησαν ανταποκρίνεται στο σύνολο των χρημάτων που είχαν λάβει προς διαχείριση. Το να ελέγχει, όμως, κανείς απλώς «λογιστικά» τις εκταμιεύσεις από τα δημόσια ταμεία δε σημαίνει ότι ελέγχει και τη νομιμότητα της δημόσιας διαχείρισης. Όταν το Ελεγκτικό Συνέδριο άρχισε να ελέγχει, μαζί με τους λογαριασμούς των δημοσίων υπολόγων, και τη νομιμότητα των υποκειμένων στους λογαριασμούς πράξεων, παρατηρήθηκαν καθυστερήσεις, για την αντιμετώπιση των οποίων εισήχθη ο θεσμός του προληπτικού ελέγχου, που περιλαμβάνει αφενός τον έλεγχο των ενταλμάτων πριν αυτά υποβληθούν στον υπόλογο για εκτέλεση και αφετέρου τον έλεγχο της νομιμότητας της αναληφθείσας υποχρέωσης. Όσον αφορά στον έλεγχο των δημοσίων συμβάσεων, ο έλεγχος αυτός διεξάγεται πριν αναληφθεί η υποχρέωση. Ο έλεγχος των δημοσίων συμβάσεων προέκυψε από την ανάγκη να μη φθάνουμε στο σημείο, όπως μπορεί να συμβεί επί του προληπτικού ελέγχου των ενταλμάτων, να κρίνεται από το Ελεγκτικό Συνέδριο παράνομη η ανάθεση ενός έργου όταν πλέον αυτό έχει εκτελεσθεί. Συμπερασματικά, κάθε ελεγκτική αρμοδιότητα του Ελεγκτικού Συνεδρίου είναι συμπληρωματική της άλλης, ενώ η κορυφή της ελεγκτικής πυραμίδας είναι ο έλεγχος του απολογισμού και ισολογισμού του κράτους.
2) Ο έλεγχος στον οποίο υπόκεινται οι δημόσιες συμβάσεις είναι έλεγχος νομιμότητας ή και σκοπιμότητας;
Το Ελεγκτικό Συνέδριο δεν ασκεί ποτέ έλεγχο σκοπιμότητας. Μπορεί να ασκήσει έλεγχο χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης, που είναι έλεγχος τήρησης της αναλογικότητας μεταξύ στόχων και καταλληλότητας των διατεθέντων μέσων.
3) Υπάρχει ζήτημα σύγκρουσης αρμοδιοτήτων μεταξύ Ελεγκτικού Συνεδρίου και Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων;
Κατά την άποψή μου, όχι, διότι το Ελεγκτικό Συνέδριο είναι ένα Δικαστήριο, ενώ η εν λόγω υπηρεσία ανήκει στη διοίκηση. Απλώς τίθεται ζήτημα ορθολογικής οργάνωσης των ελέγχων και, συνακόλουθα, σπατάλης του δημοσίου χρήματος.
4) Το Σύνταγμα αναφέρει ενδεικτικά τις αρμοδιότητες του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Μπορείτε να μας αναφέρετε κάποιες που δεν προβλέπονται;
Υπάρχουν αρκετές αρμοδιότητες του Ελεγκτικού Συνεδρίου μη προβλεπόμενες από το Σύνταγμα αλλά νομοθετικά. Ο Νόμος 4055/2012 καθιέρωσε τη δυνατότητα του Ελεγκτικού Συνεδρίου να προγραμματίζει και να εκτελεί στοχευμένους ελέγχους. Επίσης, ο έλεγχος εσόδων ή ο έλεγχος του «πόθεν έσχες» στο επίπεδο του Γενικού Επιτρόπου της Επικρατείας του Ελεγκτικού Συνεδρίου είναι νομοθετικά προβλεπόμενοι έλεγχοι.
5) Αποφάσεις για συνταξιοδοτικά ζητήματα εκδίδει τόσο το Ελεγκτικό Συνέδριο όσο και το Συμβούλιο της Επικρατείας. Πού έγκειται η διαφορά;
Το Ελεγκτικό Συνέδριο δικάζει διαφορές επί συντάξεων δημοσίων λειτουργών και υπαλλήλων καθώς και επί συντάξεων που χορηγούνται από το Δημόσιο Ταμείο σε παθόντες εν υπηρεσία ή εν καιρώ πολέμου. Τα διοικητικά δικαστήρια, με κορυφή τους το Συμβούλιο της Επικρατείας, εκδικάζουν υποθέσεις συντάξεων που παρέχονται από ασφαλιστικούς φορείς σε όλους όσοι δεν είναι δημόσιοι λειτουργοί ή υπάλληλοι.
6) Αναφέρατέ μας τα βασικά ένδικα βοηθήματα και μέσα του Ελεγκτικού Συνεδρίου.
Το κατεξοχήν ένδικο μέσο είναι η έφεση. Η έφεση συνιστά προσφυγή ουσίας. Επομένως, η προσβαλλόμενη πράξη μπορεί όχι μόνο να ακυρωθεί αλλά και να τροποποιηθεί.
Επίσης, δικάζονται αγωγές, όταν η υποκείμενη σχέση είναι εξ αυτών που υπάγονται στη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου.
Σε επόμενο βαθμό μπορεί να ασκηθεί αναίρεση στην Ολομέλεια, γιατί τα Τμήματα του Ελεγκτικού Συνεδρίου δικάζουν ως δικαστήρια ουσίας.
Πρέπει να σημειώσουμε ότι αγωγή μπορεί να ασκήσει και ο Γενικός Επίτροπος της Επικρατείας, ο οποίος είναι δικαστικός λειτουργός ισότιμος με τους Προέδρους των Ανωτάτων Δικαστηρίων. Η αγωγή στρέφεται κατά του υπαλλήλου που ζημίωσε με παράνομη συμπεριφορά του το Δημόσιο.
Επιπλέον, ο Γενικός Επίτροπος έχει αρμοδιότητα να ασκήσει και αίτηση καταλογισμού, εάν διαπιστωθεί από το Σώμα Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος ότι ένα πρόσωπο που υπόκειται στη νομοθεσία περί «πόθεν έσχες» κατέχει χρήματα που δε δικαιολογούνται.
7) Πώς εξηγείται το γεγονός ότι στο Ελεγκτικό Συνέδριο που είναι διοικητικό και δημοσιονομικό δικαστήριο υπηρετούν δικαστικοί λειτουργοί, μεταξύ αυτών και η Πρόεδρος, που έχουν μεταταγεί από την Πολιτική και Ποινική Δικαιοσύνη;
Μετά τη συνταγματική αναθεώρηση του 2001, με την οποία καταργήθηκε η σχετική εξαίρεση, όλοι πλέον οι νέοι δικαστές που στελεχώνουν το Ελεγκτικό Συνέδριο προέρχονται από την Εθνική Σχολή Δικαστικών Λειτουργών.
8) Πρόσφατα εκδόθηκε απόφαση βάσει της οποίας κρίθηκαν αντίθετες με το άρθρο 103 του Συντάγματος οι συνεχείς παρατάσεις των συμβασιούχων υπαλλήλων στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, επειδή καλύπτουν πάγιες και διαρκείς ανάγκες. Σχολιάστε σχετικά.
Το συγκεκριμένο ζήτημα συνίστατο στο κατά πόσον δικαιούνταν να λάβουν τα πρόσωπα αυτά τις αποδοχές τους, έστω και αν η εργασία που είχαν παράσχει στηριζόταν σε νομοθετικό καθεστώς που αντέκειτο σε συνταγματικές διατάξεις. Το Ελεγκτικό Συνέδριο μπορεί να κρίνει μια δαπάνη ως παράνομη, αλλά τελικά αυτή να πραγματοποιηθεί αν κριθεί ότι υπάρχει συγγνωστή πλάνη.
9) Ένα από τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο. Ποιες είναι οι αρμοδιότητές του;
Βασική αποστολή του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου είναι να ελέγχει την εκτέλεση του προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να εκδίδει ετήσια έκθεση, η οποία αναφέρεται σε ελέγχους της κανονικότητας των λογαριασμών (πληρότητα, ορθότητα, αλήθεια) αλλά και της κανονικότητας των υποκειμένων στους λογαριασμούς πράξεων, δηλαδή, των αναλήψεων υποχρεώσεως. Επίσης, εκδίδει εκθέσεις στοχευμένων ελέγχων που αποσκοπούν στην αποτροπή σπατάλης, αλλά δεν καταλογίζει υπολόγους. Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο ελέγχει δειγματοληπτικά τη νομιμότητα των δαπανών. Επεμβαίνει πάντα εκ των υστέρων και μέσω εκθέσεων.
10) Ποια είναι η άποψή σας για προτάσεις που κατά καιρούς διατυπώνονται για κατάργηση του Ελεγκτικού Συνεδρίου λόγω της ενοποίησης όλων των δικαιοδοσιών στο πλαίσιο μιας συνταγματικής αναθεώρησης;
Θεωρώ ότι η δημιουργία ενός ενιαίου δικαιοδοτικού κλάδου κινείται εκτός της συνταγματικής μας παράδοσης και αντίληψης.
11) Πώς κρίνετε τη διαδικασία επιλογής των ανώτατων δικαστών από το Υπουργικό Συμβούλιο. Θα προτείνατε ένα άλλο σύστημα;
Πρόκειται για μια περίπτωση διασταύρωσης των εξουσιών. Δε νομίζω ότι πρέπει να αφεθεί ελεύθερη η δικαστική εξουσία να εκλέγει την ηγεσία της.
Ωστόσο, η εκτελεστική λειτουργία πρέπει να λαμβάνει υπόψη της κατά την επιλογή της ηγεσίας της Δικαιοσύνης εύλογα κριτήρια, όπως οι διοικητικές ικανότητες του δικαστή, και κυρίως να μην αγνοείται η αρχαιότητα.
Η αρχαιότητα είναι συνταγματικό κριτήριο διάκρισης των δικαστών. Για παράδειγμα, στο Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο προεδρεύει ο αρχαιότερος εκ των Προέδρων του Αρείου Πάγου και του Συμβουλίου της Επικρατείας. Η παράμετρος αυτή πρέπει να συσταθμίζεται.
12) Στο Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο δε συμμετέχουν Σύμβουλοι, αλλά μόνο ο Πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, ο οποίος μάλιστα δεν μπορεί να προεδρεύσει. Στο Μισθοδικείο και στο Δικαστήριο Αγωγών Κακοδικίας συμμετέχει ένας Σύμβουλος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, αλλά προεδρεύει πάντα ο Πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας. Στο Υπουργοδικείο δεν υπάρχει εκπροσώπηση του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Τέλος, υπηρεσιακοί Πρωθυπουργοί έχουν γίνει Πρόεδροι των άλλων δύο Ανωτάτων Δικαστηρίων, αλλά όχι του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Νιώθετε λίγο παραγκωνισμένοι οι δικαστές του Ελεγκτικού Συνεδρίου;
Πρέπει να αλλάξουν αυτά τα οποία αναφέρετε, σε πνεύμα συνοχής του συνταγματικού κειμένου.
13) Δε θα θεωρούσατε λογικό στο Ειδικό Δικαστήριο του άρθρου 86 του Συντάγματος να συμμετέχουν δικαστές του Ελεγκτικού Συνεδρίου, ιδίως αν πρόκειται για υπόθεση διασπάθισης δημοσίου χρήματος;
Πράγματι, αυτό θα μπορούσε να συμβεί. Σκεφτείτε, όμως, γιατί ο εισηγητής της αναθεώρησης δεν έκανε την πρότασή του προς αυτήν την κατεύθυνση. Ένας θεσμός κατακτά με το κύρος του νέες αρμοδιότητες.
