Της Ελένης Τσιάβο
Ένα άνευ προηγουμένου περιστατικό έλαβε χώρα το απόγευμα της Κυριακής 23/5, όταν με εντολή του προέδρου της Λευκορωσίας Lukashenko προσγειώθηκε υποχρεωτικά στο αεροδρόμιο του Μινσκ αεροπλάνο της Ryanair με 171 επιβάτες (ανάμεσά τους 11 Έλληνες) που εκτελούσε την πτήση Αθήνα-Βίλνιους με την αιτιολογία της απειλής βόμβας, που ωστόσο όπως δείχνουν όλα τα στοιχεία, σκοπό είχε εν τέλει τη σύλληψη του 26χρονου αντιφρονούντα Λευκορώσου δημοσιογράφου Protasevich.
Η υπόθεση που μετρά σχεδόν ήδη 24 ώρες, έχει προκαλέσει μια θύελλα αντιδράσεων παγκοσμίως για την «κρατική αεροπειρατεία» του αεροσκάφους, δημιουργώντας εύλογα δεκάδες ερωτηματικά για το καθεστώς Lukashenko που έχει μάλιστα αναφερθεί από την ίδια την Ευρωπαική ένωση ως ο «τελευταίος δικτάτορας της ΕΕ».
«Ζήσαμε μια ταινία τρόμου» ήταν χαρακτηριστικά μια από τις δηλώσεις ενός εκ των Ελλήνων που βρίσκονταν στη συγκεκριμένη πτήση και έρχεται να περιγράψει με ακρίβεια τα όσα διαδραματίστηκαν.
Το χρονικό ενός πρωτοφανούς γεγονότος
Η διεθνής κατακραυγή για την οιονεί αεροπειρατεία στο αεροσκάφος της Ryanair αγγίζει σχεδόν τα επίπεδα του Σεπτεμβρίου 1983, όταν η Σοβιετική Ένωση κατέρριψε νοτιοκορεατικό τζάμπο με 269 επιβαίνοντες, επειδή είχε εισέλθει στον εναέριο χώρο της.
Απτόητος όμως ο Lukashenko από τις όποιες νέες κυρώσεις που ενδέχεται να επιβληθούν στη χώρα του, «ενορχήστρωσε» ένα απίστευτο σκηνικό για να μπορέσει να προβεί στην σύλληψη του νεαρού αντιφρονούντα δημοσιογράφου που αποτελεί πρόσωπο-κλειδί στην διοργάνωση των περσινών διαδηλώσεων εναντίον του, έχει συμμετάσχει στο “Μαϊντάν” του Κιέβου το 2014, συνεργάζεται με μέσα που χρηματοδοτούν η Πολωνία και η Λιθουανία και έχει γίνει δεκτός στο State Department.
Λίγο πριν το αεροσκάφος, το οποίο ανήκει στην εταιρεία Ryanair, περάσει τα σύνορα της Λιθουανίας κι ενώ βρισκόταν στον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας, του ζητήθηκε να προσγειωθεί επειγόντως στο αεροδρόμιο της λευκορωσικής πρωτεύουσας, καθώς υπήρχε πληροφορία ότι σε αυτό είχαν τοποθετηθεί εκρηκτικά. Μάλιστα, σύμφωνα με την υπηρεσία Τύπου του προέδρου, ένα μαχητικό αεροσκάφος το συνόδευσε στο αεροδρόμιο, κατόπιν εντολής του ίδιου του Λουκασένκο.
Εκπρόσωπος του λιθουανικού αεροδρομίου δήλωσε στο πρακτορείο Reuters πως το αεροπλάνο, το οποίο επρόκειτο να προσγειωθεί στο Βίλνιους στις 14:00 (Ελλάδας/Κύπρου) εξετράπη για το Μινσκ λόγω διαφωνίας μεταξύ του πληρώματος κι ενός επιβάτη.
Το Nexta ανέφερε ότι το Μπόινγκ 737 οδηγήθηκε σε αναγκαστική προσγείωση λόγω «διαπληκτισμού» που προκάλεσαν εν ώρα πτήσης οι Λευκορώσοι πράκτορες των υπηρεσιών ασφαλείας που επέβαιναν στο αεροπλάνο και έλεγαν ότι υπήρχε στην πτήση ένας εκρηκτικός μηχανισμός.
Η Ryanair ανακοίνωσε από την πλευρά της ότι δεν βρέθηκε «τίποτα το δυσάρεστο», αφού ενημερώθηκε από τον έλεγχο εναέριας κυκλοφορίας της Λευκορωσίας για μια πιθανή απειλή για την ασφάλεια ενός αεροσκάφους της, στο οποίο δόθηκε η οδηγία να προσγειωθεί στο κοντινότερο αεροδρόμιο, αυτό του Μινσκ. Στην ανακοίνωσή της η εταιρεία σημειώνει ότι ολοκληρώθηκε ο έλεγχος ασφαλείας στους επιβάτες από τις τοπικές αρχές.
Η πτήση επρόκειτο να αναχωρήσει στις 16:00 GMT (19:00 ώρα Ελλάδας/Κύπρου), με τους επιβάτες και το πλήρωμα, πρόσθεσε, ζητώντας συγγνώμη για την καθυστέρηση που «ήταν πέρα από τον έλεγχό της». Η Ryanair ενημέρωσε για το συμβάν «τις αρμόδιες εθνικές και ευρωπαϊκές υπηρεσίες ασφαλείας».
Αργά το βράδυ, το αεροσκάφος προσγειώθηκε στο Βίλνιους, αλλά φυσικά χωρίς τον Protasevich.
Ποιος είναι ο Protasevich
Ποιος είναι ο εξόριστος αντιφρονών Protasevich που με τις παρεμβάσεις του προκάλεσε τόσο τον αυταρχικό ηγέτη της Λευκορωσίας, ώστε να διατάξει κρατική αεροπειρατεία;
Γεννήθηκε στις 5 Μαΐου 1995 στο Μινσκ. Είναι μπλόγκερ, δημοσιογράφος, πολιτικός ακτιβιστής και ένας από τους ιδρυτές μαζί με τον Putilo της αντιπολιτευόμενης υπηρεσίας ειδήσεων NEXTA, κανάλι στο Telegram. Ο ίδιος ήταν διευθυντής ως τις 29 Σεπτεμβρίου 2020.
Το κανάλι πρωτοστατεί στις αντιπολιτευτικές εκδηλώσεις και ο δημοσιογράφος έχει καλύψει όσα έγιναν στις εκλογές του 2020, αλλά και στις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις. Τον Αύγουστο του 2020 το NEXTA έγινε μία από τις μεγαλύτερες ανεξάρτητες πηγές ενημέρωσης στη διάρκεια των μαζικών διαμαρτυριών μετά τις προεδρικές εκλογές όπου ο Λουκασένκο κατηγορείται για νοθεία.
Στις 5 Νοεμβρίου 2020 ο Protasevich και ο Putilo κατηγορήθηκαν ερήμην τους υπό τρία άρθρα του Ποινικού Κώδικα της Λευκορωσίας ενώ στις 19 Νοεμβρίου 2020 η λευκορωσική KGB τους προσέθεσε στη λίστα τρομοκρατών.
Ως έφηβος, ο Protosevich έγινε αντιφρονών.
Εκδιώχθηκε από ένα σχολείο για συμμετοχή σε διαδήλωση διαμαρτυρίας το 2011 και αργότερα τον απέβαλαν από το δημοσιογραφικό πρόγραμμα του Κρατικού Πανεπιστημίου του Μινσκ.
Ο Protasevich τώρα εργάζεται για το Belamova, ένα κανάλι στο Telegram που ιδρύθηκε πέρυσι από τον Ίγκορ Λόσικ και χαρακτηρίστηκε παράνομο τον περασμένο μήνα, μετά από την ανακήρυξή του ως “εξτρεμιστικό” από δικαστήριο στην πόλη Γόμελ της ανατολικής Λευκορωσίας. Ο Λόσικ συνελήφθη, το προηγούμενο καλοκαίρι, στην πόλη Μπαρανοβίτσι και έκτοτε, βρίσκεται στη φυλακή.
Γιατί βρισκόταν στην Ελλάδα
Την Κυριακή 24/5, ο Προτάσεβιτς επέστρεφε στη Λιθουανία από την Ελλάδα, όπου παραβρέθηκε προκειμένου να καλύψει τη συμμετοχή στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών της ηγέτιδας της λευκορωσικής αντιπολίτευσης, Svetlana Tikhanovskaya.
Αντιμέτωπος ακόμη και με θανατική ποινή ο νεαρός δημοσιογράφος
Τη φράση “θα βρεθώ αντιμέτωπος με τη θανατική ποινή εδώ” αποδίδουν στον 26χρονο Protasevich, συνεπιβάτες του, μόλις αντιλήφθηκε ότι η πτήση της Ryanair προσγειωνόταν στο Μινσκ της Λευκορωσίας.
Αυτό καθώς η θανατική ποινή αποτελεί μέρος του νομικού συστήματος της χώρας από τότε που απέκτησε την ανεξαρτησία της από τη Σοβιετική Ένωση, στις 26 Δεκεμβρίου 1991. Το ισχύον σύνταγμα προβλέπει αυτήν την τιμωρία για «σοβαρά εγκλήματα». Επόμενοι νόμοι έχουν αποσαφηνίσει τα συγκεκριμένα εγκλήματα για τα οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί η θανατική ποινή. Συγκεκριμένα, μπορεί να επιβληθεί για εγκλήματα που διαπράττονται κατά του κράτους ή κατά ατόμων. Μερικά μη βίαια εγκλήματα μπορούν επίσης να τιμωρηθούν με θάνατο. Από το 2021 πάντως, η Λευκορωσία είναι η μόνη χώρα στην Ευρώπη που συνεχίζει να επιβάλλει τη θανατική ποινή, γεγονός που προβλέπεται από το άρθρο 24 του Συντάγματος της χώρας.
Οι ενδεχόμενες κυρώσεις κατά της Λευκορωσίας
Τις «πιθανές κυρώσεις» της ΕΕ κατά της Λευκορωσίας θα συζητήσουν οι 27 αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων που θα συναντηθούν σήμερα 24/5, πρώτη ημέρα της Συνόδου Κορυφής στις Βρυξέλλες.
Ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Michel, σε ανακοίνωσή του αναφέρει ότι θα θέσει το «άνευ προηγουμένου» περιστατικό με την πτήση της Ryanair που αναγκάστηκε να προσγειωθεί στο Μινσκ, τονίζοντας ότι «δεν θα παραμείνει χωρίς συνέπειες».
Παράλληλα, η ΕΕ ζητεί την άμεση απελευθέρωση του Λευκορώσου δημοσιογράφου Roman Protasevich
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, ήδη βρίσκονται στο τραπέζι των «27», συγκεκριμένες προτάσεις για κυρώσεις κατά της Λευκορωσίας και εξετάζονται τα εξής:
- Πρώτον, η διεξαγωγή έρευνας από τον ICAO για τυχόν παραβίαση των διεθνών αεροπορικών κανόνων
- Δεύτερον, εξετάζεται η μη χρήση του λευκορωσικού εναέριου χώρου από ευρωπαϊκές αεροπορικές εταιρείες
- Τρίτον, η απαγόρευση προσγείωσης της λευκορωσικής αεροπορικής εταιρείας, Belavia στο έδαφος της ΕΕ
- Τέταρτον, ο τερματισμός των διελεύσεων «transit», συμπεριλαμβανομένου του χερσαίου χώρου, από τη Λευκορωσία προς την ΕΕ.
Δεν αποκλείεται, επίσης, να εξεταστεί το ενδεχόμενο να δοθεί εντολή να ενισχυθεί το ήδη υφιστάμενο καθεστώς επιβολής κυρώσεων κατά της Λευκορωσίας.
Σημειώνεται, τέλος, ότι η επιβολή νέων κυρώσεων κατά της Λευκορωσίας, απαιτεί την ομοφωνία των κρατών-μελών της ΕΕ.
