Ειρήνη Ι. Τσαγκαράκη, Δικηγόρος, LL.M., Δ.Ν., Επισκέπτρια Διδάσκουσα της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Νεάπολις Πάφου
Την 01.03.2023 δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα της EPPO η δεύτερη Ετήσια Έκθεση των αποτελεσμάτων της για το έτος 2022. Σύμφωνα με τα δημοσιευθέντα στοιχεία, το έτος 2022 η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία επεξεργάστηκε 3.318 αναφορές εγκλημάτων και ξεκίνησε 865 έρευνες με συνολικά εκτιμώμενες ζημίες ύψους 9,9 δισ. ευρώ. Στο τέλος του 2022 είχε 1.117 ενεργές έρευνες για ζημίες 14,1 δισ. ευρώ, ενώ κατόπιν αιτημάτων της κατασχέθηκαν 359,1 εκ. ευρώ, ποσό που υπερβαίνει κατά 7 φορές τον προϋπολογισμό της για το 2022. Εντός του ιδίου έτους ολοκλήρωσε τη διεκπεραίωση συσσωρευμένων υποθέσεων που εκκρεμούσαν στις εθνικές αρχές των 22 συμμετεχόντων κρατών-μελών της Ένωσης και ασχολήθηκε με όλες τις νέες αναφορές για υπόνοιες απάτης που προέρχονταν από κάθε πιθανή πηγή (σελ. 10 Ετήσιας Έκθεσης 2022), ενώ κατόπιν ερευνών της εκδόθηκαν 20 καταδικαστικές αποφάσεις εθνικών δικαστηρίων. Οι περισσότερες υποθέσεις που διερεύνησε αφορούσαν πράξεις απάτης στον τομέα των δαπανών που δεν σχετίζονται με προμήθειες (679 υποθέσεις) και απάτης στον τομέα των εσόδων που σχετίζεται με Φ.Π.Α. (427 υποθέσεις). Ακολουθούν υποθέσεις απάτης στον τομέα των εσόδων εκτός Φ.Π.Α. (236 υποθέσεις) και υποθέσεις απάτης στον τομέα των δαπανών που σχετίζονται με προμήθειες (224 υποθέσεις). Επίσης, ερεύνησε 116 υποθέσεις νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, 87 υποθέσεις διαφθοράς και 48 υποθέσεις υπεξαίρεσης, ενώ 142 υποθέσεις αφορούσαν τη δράση εγκληματικών οργανώσεων με επίκεντρο δραστηριότητας τα αδικήματα κατά των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης, και 242 έρευνες περιελάμβαναν αξιόποινες πράξεις άρρηκτα συνδεδεμένες με αδικήματα κατά της Ε.Ε. (σελ. 13 Ετήσιας Έκθεσης 2022).
Ενδεικτικό της εμπιστοσύνης των Ευρωπαίων πολιτών στη νεοσύστατη ακόμα Εισαγγελική Αρχή είναι ότι το 58% των καταγγελιών του 2022 προήλθε από ιδιώτες. Άλλωστε, οι έρευνες που ξεκίνησαν από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία είναι σαφώς περισσότερες σε σύγκριση με τον ιστορικό μέσο όρο των ερευνών που διενεργούνταν από τα κράτη-μέλη πριν την έναρξη της λειτουργία της (σελ. 10 Ετήσιας Έκθεσης 2022), αν και η αύξηση του επιπέδου εντοπισμού πράξεων απάτης στην Ε.Ε. παραμένει βασικός στόχος της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας.
Για την αποτελεσματική και ταχεία διεκπεραίωση των ερευνών της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας εξαιρετικά καθοριστική υπήρξε και η συνεργασία της με οργανισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το 2022, συνέβαλε στις δραστηριότητες της επιχειρησιακής δράσης EMPACT υπό την ηγεσία της Eurojust, ενώ συμμετείχε και στην Ομάδα Εμπειρογνωμόνων Η.Π.Α.-Ε.Ε. που φιλοξενείται από την Eurojust για τη λήψη ηλεκτρονικών αποδεικτικών στοιχείων από τις Η.Π.Α.. Ταυτόχρονα, συμμετείχε σε ανταλλαγές πληροφοριών με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης Απάτης (OLAF), αποφεύγοντας τη διενέργεια παράλληλων ερευνών, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις υποστηρίχθηκε στις έρευνές της από την τελευταία. Τέλος, δέχθηκε σημαντική υποστήριξη και από την EUROPOL σε επιχειρησιακά ζητήματα, ενώ από τον Μάρτιο του 2022 συμμετέχει στην εφαρμογή του δικτύου ασφαλούς ανταλλαγής πληροφοριών SIENA (σελ. 95 Ετήσιας Έκθεσης 2022).
Πλούσια, όμως, ήταν η δράση της EPPO και σε σχέση με τους εταίρους της και με τρίτους: Το συλλογικό της όργανο συνήψε συμφωνίες συνεργασίας με τις εισαγγελικές αρχές τρίτων χωρών (Αλβανία, Βόρεια Μακεδονία, Γεωργία, Μαυροβούνιο, Μολδαβία και Ουκρανία), με την Έλληνική Εθνική Αρχή Διαφάνειας, καθώς και με τα Υπουργεία Δικαιοσύνης και Εσωτερικής Ασφάλειας των Η.Π.Α. (σελ. 33 Ετήσιας Έκθεσης 2022). Από τα στοιχεία της Ετήσιας Έκθεσης για την Ελλάδα προκύπτει ότι η δράση της υπήρξε σημαντική κατά το έτος 2022 και παρ’ ημίν (σελ. 34-35 Ετήσιας Έκθεσης 2022): Συγκεκριμένα, έλαβε 36 αναφορές αδικημάτων, προερχόμενες πρωτίστως από τις ελληνικές αρχές, ξεκίνησε 25 νέες έρευνες με εκτιμώμενες ζημίες 353,7 εκ. ευρώ, ενώ στο τέλος του 2022 βρίσκονταν σε εξέλιξη 41 έρευνες με εκτιμώμενες ζημίες 404,6 εκ. ευρώ. Οι περισσότερες από τις έρευνες αφορούσαν την απάτη στον τομέα των δαπανών προερχόμενων από προγράμματα αγροτικής και γεωργικής ανάπτυξης, ενώ τα 227, 5 εκ. ευρώ από τις προαναφερθείσες ζημίες αφορούν υποθέσεις απάτης στον τομέα του Φ.Π.Α. Σε μία υπόθεση απαγγέλθηκαν κατηγορίες, ενώ συνολικά δεσμεύθηκαν 2,8 εκ. ευρώ.
Βεβαίως, εξαιρετικά ελπιδοφόρα ήταν και τα αποτελέσματα από τους πρώτους επτά μήνες της λειτουργίας της που είχαν αποτυπωθεί στην Ετήσια Έκθεση του 20215: Από την 01.06.2021 μέχρι την 31.12.2021 η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία ξεκίνησε δυναμικά τη λειτουργία της, αφού επεξεργάστηκε 2.832 αναφορές εγκλημάτων και ξεκίνησε 576 έρευνες. Από τις 2.832 αναφορές, οι 1.351 προέρχονταν από εθνικές αρχές, ενώ οι αναφορές της OLAF – που ήδη διενεργούσε διοικητικές έρευνες – ανέρχονταν σε 171 (σελ. 88 Ετήσιας Έκθεσης 2021). Στο τέλος του 2021, η EPPO διενεργούσε 515 έρευνες για εκτιμώμενες ζημίες ύψους 5,4 δισ. ευρώ, ενώ κατασχέθηκαν 147,3 εκ. ευρώ. Όπως και το 2022, οι περισσότερες υποθέσεις του 2021 αφορούσαν πράξεις απάτης στον τομέα των δαπανών που δεν σχετίζονται με προμήθειες και απάτης στον τομέα των εσόδων που σχετίζεται με Φ.Π.Α. (σελ. 13 Ετήσιας Έκθεσης 2021). Παράλληλα, συνήψε συμφωνίες συνεργασίας με τη μη συμμετέχουσα Ουγγαρία, καθώς και με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Eurojust, τη EUROPOL, την OLAF, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων κ.ά. (σελ. 64 Ετήσιας Έκθεσης 2021).
Σημαντική υπήρξε η δράση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας στην Ελλάδα και το 2021: Έλαβε 39 αναφορές, προερχόμενες πρωτίστως από ευρωπαϊκά όργανα και οργανισμούς, ξεκίνησε 18 έρευνες (από νέες αναφορές ή από παλαιότερες υποθέσεις), ενώ στο τέλος του 2021 βρίσκονταν σε εξέλιξη 17έρευνες με εκτιμώμενες ζημίες 42,9 εκ. ευρώ (σελ. 34-35 Ετήσιας Έκθεσης 2021). Η πράγματι επιτυχής λειτουργία της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, όπως αποτυπώνεται στους προαναφερθέντες αριθμούς της προσφάτως δημοσιευθείσας Έκθεσης του 2022 (αλλά και της προηγούμενης του 2021), δεν ήταν καθόλου δεδομένη. Για πολλά χρόνια, όχι μόνον οι εξουσίες που θα της εκχωρούσαν τα κράτη μέλη αλλά και αυτή καθ’ εαυτή η αναγκαιότητα ύπαρξής της υπήρξαν αντικείμενο σοβαρών αμφισβητήσεων. Δεν είναι διόλου τυχαίο ότι χρειάστηκε να περάσουν περισσότερα από 30 χρόνια από τις πρώτες συζητήσεις για τη δημιουργία μιας ενιαίας ευρωπαϊκής εισαγγελίας (Έκκληση της Γενεύης, 1996) και περισσότερο από μία δεκαετία από την πρόβλεψη ίδρυσής της στο άρθρο 86 της ΣΛΕΕ (με τη Συνθήκη της Λισαβόνας), μέχρι τελικώς η EPPO να λειτουργήσει. Η διστακτικότητα και η δυσπιστία πολλών κρατών-μελών αποτυπώνεται άλλωστε σε αρκετές διατάξεις του Κανονισμού της αλλά και στο ότι σε αυτήν δεν συμμετέχουν όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε.
Αδιαμφισβήτητα, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία σε μόλις δύο έτη κατάφερε να αποδείξει πόσο αναγκαία ήταν η ίδρυσή της και πόσο αποτελεσματική είναι η λειτουργία της. Είναι πλέον σαφές ότι δεν θέτει σε κίνδυνο την εθνική κυριαρχία των κρατών αλλά αποτελεί σημαντικότατο εργαλείο στον αγώνα για την καταπολέμηση των αδικημάτων σε βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης και μπορεί στο μέλλον να αποτελέσει σημαντικότατο εργαλείο για την ενίσχυση της γενικότερης ασφάλειας στον ενωσιακό χώρο. Η συζήτηση για την επέκταση των αρμοδιοτήτων της, κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 86 παρ. 4 ΣΛΕΕ, και σε αδικήματα σοβαρής διασυνοριακής εγκληματικότητας (π.χ. τρομοκρατία) θα μπορούσε τα επόμενα έτη να προχωρήσει με ταχείς ρυθμούς, ώστε να ενισχυθεί έτι περαιτέρω η δικαστική συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών της Ένωσης για την καταπολέμηση των σοβαρών εγκλημάτων με διασυνοριακές διαστάσεις.
Υπό τα δεδομένα αυτά, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία φαίνεται ότι σύντομα θα μπορεί να συμπεριληφθεί στα σημαντικότερα επιτεύγματα στον δρόμο για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Ας μη λησμονούμε άλλωστε ότι πρόκειται για ένα ομολογουμένως φιλόδοξο εγχείρημα στον Χώρο Ελευθερίας, Ασφάλειας και Δικαιοσύνης, ο οποίος, από κοινού με την Εσωτερική Αγορά και την ΟΝΕ, εντάσσεται στους βασικούς στόχους της Ένωσης για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
Πρωτοδημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nova Criminalia της Ένωσης Ελλήνων Ποινικολόγων
