Στο στόχαστρο της κοινοπραξίας δημοσιογράφων ICIJ βρίσκεται η Κύπρος σε σχέση με τις υπηρεσίες που προσέφερε ως χρηματοοικονομικός κόμβος σε Ρώσους ολιγάρχες που μπήκαν στις λίστες κυρώσεων της Δύσης για τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αλλά και για την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014. Η έρευνα εστιάζει στο εάν και πως Ρώσοι ολιγάρχες αξιοποίησαν το σύστημα της Κύπρου για να κάνουν τις συναλλαγές τους αποφεύγοντας τις τα περιοριστικά μέτρα που επιβλήθηκαν από την ΕΕ και τις ΗΠΑ εναντίον τους. Η χώρα απαντά για πρώτη φορά μετά τις ραγδαίες εξελίξεις.
Σύμφωνα λοιπόν με όσα «διαρρέονται» από τη Διεθνή Κοινοπραξία Ερευνητικών Δημοσιογράφων, ένα μη κερδοσκοπικό newsroom με έδρα την Ουάσιγκτον, ο χρηματοπιστωτικός κόμβος της Κύπρου παρείχε προστασία σε Ρώσους οικονομικούς παράγοντες ακόμα και όταν η Ρωσία εξαπέλυσε την επίθεσή της στην Ουκρανία.
Το δημοσίευμα υποτίθεται πως βασίζεται σε περισσότερα από 3,6 εκατομμύρια αρχεία που «αποσπάστηκαν» από έξι παρόχους χρηματοοικονομικών υπηρεσιών με έδρα την Κύπρο και μια λετονική εταιρεία που πουλά κυπριακά έγγραφα από μητρώα επιχειρήσεων μέσω ενός ιστότοπου που ονομάζεται i-Cyprus.
Ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος Κωνσταντίνος Λετυμπιώτης τοποθετήθηκε επί των δημοσιευμάτων και ανέφερε ότι οι αρχές διερευνούν το ενδεχόμενο διάπραξης ποινικών αδικημάτων, με βάση τα δημοσιεύματα και τις πληροφορίες του Οργανισμού, που αξιολογούνται ενδελεχώς.
«Εξετάζουμε όλα τα μέτρα τα οποία μπορούν να ληφθούν και εάν υπάρξουν αποφάσεις θα ανακοινωθούν.
Αυτό για το οποίο μπορώ να σας διαβεβαιώσω είναι ότι ως κυβέρνηση θα λάβουμε όλες εκείνες τις αποφάσεις που θα θωρακίσουν ακόμη περισσότερο το θεσμικό πλαίσιο και θα στείλουν το μήνυμα ότι η Κυπριακή Δημοκρατία, η οικονομία και το σύστημα είναι άριστα θωρακισμένο και να πούμε ότι σήμερα το πλαίσιο που περιβάλλει το χρηματοοικονομικό μας σύστημα, με βάση και εκθέσεις, είναι από τα αυστηρότερα διεθνώς»
Ο κύριος Λετυμπιώτης είπε ότι κάποιες από τις υποθέσεις που παρουσιάζονται στην έρευνα του ICIJ βρίσκονται ήδη υπό διερεύνηση από την Αστυνομία και με οδηγίες του Αρχηγού της Δύναμης Στέλιου Παπαθεοδώρου, τίθενται σε προτεραιότητα.
«Κάποιες των ενεργειών που αναφέρονται στα δημοσιεύματα είναι ήδη εις γνώση των αρχών και αυτή άλλωστε ήταν και τοποθέτηση των αρμόδιων Υπουργείων που ρωτήθηκαν ή των αρμόδιων αρχών. Να πω ότι ανταποκριθήκαμε σε όλα τα ερωτήματα που τέθηκαν το προηγούμενο διάστημα. Να πω ότι αναφέρονται σε ενέργειες που παραβιάζουν είτε κυρώσεις, είτε κανονισμούς της Κυπριακής Δημοκρατίας και δεν εντοπίζουν νομικό ή θεσμικό κενό.»
Ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος είπε ότι ήδη η Κυπριακή Δημοκρατία βρίσκεται σε τροχιά ενίσχυσης του θεσμικού πλαισίου και επανέλαβε ότι η κυβέρνηση δεν πρόκειται να ανεχθεί διαφθορά, ξέπλυμα βρώμικου χρήματος ή παράκαμψη κυρώσεων.
«Αυτό που προέχει είναι η φήμη και η αξιοπιστία της χώρας μας, για την οποία τα τελευταία χρόνια έχουν ληφθεί μέτρα και αποφάσεις που την έχουν αναβαθμίσει και σε αυτό τον δρόμο θα συνεχίσουμε».
Το φερόμενο σκάνδαλο – Τι αναφέρουν οι δημοσιογράφοι, το ICIJ
Στην εισαγωγή του το ICIJ αναφέρει ότι η Κύπρος ήταν διαχρονικά σε ένα γεωπολιτικό σταυροδρόμι με τις αυτοκρατορίες να δίνουν μάχη για την κατάκτηση της, ένα σημείο στο οποίο συναντώταν άνθρωποι, θρησκείες και χρήματα.
Αναφέρεται σε μια απίστευτη ροή ξένου χρήματος, κυρίως ρωσικού, ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες, το οποίο δημιούργησε πλούτο για μερικούς όμως άφησε την Κύπρο με μια φήμη ενός γκρίζου χρηματοοικονομικού κέντρου.
Στη συνέχεια εισερχόμενοι στην έρευνα, αναφέρουν πως το νησί μας έπαιξε σημαντικό ρόλο στη μεταφορά βρώμικου χρήματος που ανήκε στο καθεστώς του Putin και σκληρών δικτατόρων αλλά και αντι-δημοκρατικών παραγόντων.
«Ανάμεσα τους, οι δολοφονικοί ηγέτες της Συρίας, η κρατική εταιρεία της οποίας επιχείρησε να αποφύγει την απαγόρευση των ΗΠΑ να συναλλάσσονται μαζί της χρησιμοποιώντας έναν μεσάζοντα στο νησί για να συγκαλύψει αιτήματα για αγορές από προμηθευτή πετρελαϊκού εξοπλισμού στο Χιούστον και συνεργάτες του Κρεμλίνου που διοχέτευαν πληρωμές μέσω της Κύπρου σε έναν εξέχοντα Γερμανό δημοσιογράφο που είναι γνωστός για την παραγωγή ειδών κάλυψης του αυταρχικού ηγέτη της Ρωσίας», αναφέρεται στην έρευνα.
Κάνει μάλιστα λόγο για ηγεμονικό ρόλο της Ρωσίας στην Κύπρο, που υπερβαίνει τον κόσμο της πολιτικής και της οικονομίας. Αναφέρει ακόμη πως η Ευρωπαϊκή Ένωση απέτυχε να ασκήσει έλεγχο στην Κύπρο που είναι κράτος-μέλος της.
Αναφορά γίνεται και στην εταιρεία PwC Κύπρου, η οποία σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του δημοσιεύματος βοήθησε Ρώσους Ολιγάρχες να διακινήσουν τον πλούτο τους αποφεύγοντας τις κυρώσεις της Δύσης οι οποίες σχεδιάστηκαν για να αποκόψουν τη χρηματοδότηση της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.
«Καθώς τα δυτικά κράτη χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο οικονομικές κυρώσεις για να εμποδίσουν τη ροή χρημάτων που χρησιμοποιούν άλλες κυβερνήσεις για εχθρικούς σκοπούς, η Κύπρος έγινε πεδίο οικονομικής μάχης με μανδύα και στιλέτο. Τα εσωτερικά αρχεία που διέρρευσαν, που χρονολογούνται από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 έως τον Απρίλιο του 2022, περιλαμβάνουν εμπιστευτικούς ελέγχους ιστορικού, οργανογράμματα, οικονομικές καταστάσεις, αιτήσεις τραπεζικών λογαριασμών και μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Επικαλείται επίσης Ρώσο μόνιμο κάτοικο Κύπρου, με το όνομα Boris Demas, ο οποίος φέρεται να δηλώνει πως όταν οι Ρώσοι ήρθαν στην Κύπρο, δεν έφεραν μόνο τη ρωσική διαφθορά αλλά και το ρωσικό οργανωμένο έγκλημα και τους Ρώσους πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών.
Φιλοξενούνται επίσης δηλώσεις του Κυβερνητικού Εκπροσώπου Κωνσταντίνου Λετυμπιώτη ο οποίος αναφέρει πως από το 2013 η Κύπρος κάνει επίμονες προσπάθειες για να σταθεροποιήσει τον τραπεζικό τομέα και απέρριψε πως υπάρχει ζήτημα ξεπλύματος χρήματος και ή εφαρμογής των κυρώσεων. Υποστηρίζει πως στο νησί σήμερα υπάρχει ένα συνολικό πλαίσιο με αυστηρούς ελέγχους, το οποίο αναγνωρίζεται ως τέτοιο και από την ΕΕ και από τις ΗΠΑ.
Αναφέρεται ακόμη πως το οικονομικό μοντέλο της Κύπρου στηρίζεται σε ένα τεράστιο χρηματοπιστωτικό τομέα στον οποίο μπήκε ένα «τσουνάμι» ρωσικών επενδύσεων που ξεπερνά τα 200 εκατομμύρια δολάρια και έφερε τεράστια επιρροή Ρώσων ολιγαρχών.
Πελάτες
Στους πελάτες των εταιρειών παροχής χρηματοοικονομικών υπηρεσιών περιλαμβάνεται ο πρώην ιδιοκτήτης της ποδοσφαιρικής ομάδας Chelsea, Roman Abramovich και οι Ρώσοι μεγιστάνες της χαλυβουργίας Evraz, Alexander Abramov και Alexander Frolov.
Το ρεπορτάζ δείχνει πώς ο μεγιστάνας Abramovich προχώρησε σε μια συγκαλυμμένη μεταβίβαση μετοχών μιας ιδιαίτερα επικερδούς διαφημιστικής εταιρείας, της Video International, στον Sergey Roldugin, έναν κλασικό τσελίστα και φίλο του Ρώσου προέδρου – ένα deal 40 εκατ. ευρώ.
Ο Roldugin, ο οποίος έχει το παρωνύμιο «πορτοφόλι του Putin», προηγουμένως είχε αναγνωριστεί από την ICIJ και τους συνεργάτες της στα μέσα ενημέρωσης ως μέλος ενός μυστικού δικτύου που διαχειρίζεται συνεργάτες του Putin, το οποίο «ανακάτεψε» τουλάχιστον 2 δισεκατομμύρια δολάρια μέσω τραπεζών και υπεράκτιων εταιρειών.
Tα αρχεία ακόμη αποκαλύπτουν πληρωμές δεκάδων εκατομμυρίων από τον Abramovich κατά την περίοδο που ήταν ιδιοκτήτης της Chelsea σε μάνατζερ, σκάουτ και στελέχη συλλόγων που μπορεί να παραβίασαν τους κανονισμούς τoυ «financial fair play».
Αδιευκρίνιστες συμφωνίες επέτρεψαν στον Abramovich και τον Ισραηλινό μάνατζερ Pini Zahavi να ελέγχουν τις καριέρες 21 νεαρών ποδοσφαιριστών υπό αμφιλεγόμενες συμφωνίες ιδιοκτησίας.
Το Cyprus Confidential επίσης αποκαλύπτει πώς ο κυπριακός βραχίονας του παγκόσμιου γίγαντα PwC βοήθησε τον Alexey Mordashov, έναν από τους πλουσιότερους βιομήχανους της Ρωσίας, να μεταβιβάσει μια επένδυση 1,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων (στην Τui) στη σύντροφό του, Marina Mordashova, σε μια προσπάθεια να αποφύγει τις κυρώσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η έρευνα αποκαλύπτει κρυφές πληρωμές από μεσάζοντες κοντά στον Mordashov σε διάσημο Γερμανό δημοσιογράφο για να γράψει ένα βιβλίο για τη διακυβέρνηση Putin.
Οι αποκαλύψεις αφορούν και τον Petr Aven, ένα από τα βασικά στελέχη πίσω από τον ρωσικό χρηματοοικονομικό Όμιλο Alfa.
Ο Aven χρησιμοποίησε μια κυπριακή εταιρεία για να μεταφέρει 5 εκατομμύρια δολάρια εκτός της εμβέλειας των ευρωπαϊκών αρχών, τη στιγμή που η ΕΕ ανακοίνωνε κυρώσεις σε μέλη του στενού κύκλου του Putin, συμπεριλαμβανομένου του ίδιου.
Πέρα από τα παραπάνω, τα οικονομικά έγγραφα παρέχουν εικόνα για τον πλούσιο τρόπο ζωής των ολιγαρχών – τις ιδιωτικές συναυλίες τους με την Amy Winehouse, τους Red Hot Chili Peppers και άλλους διάσημους ροκ σταρ, τα σούπερ γιοτ τους και τις ανεκτίμητες συλλογές τέχνης τους.
Η ανάλυση της ομάδας του ICIJ για τα αρχεία που διέρρευσαν βρήκε σχεδόν 800 εταιρείες και καταπιστεύματα εγγεγραμμένα σε μέρη που επιτρέπουν στους πλούσιους να κρύβουν περιουσιακά στοιχεία που ανήκαν ή ελέγχονταν από Ρώσους που αργότερα υπέστησαν κυρώσεις, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων που είχαν επιβληθεί κυρώσεις ήδη από το 2014.
Αυτές περιλαμβάνουν περισσότερες από 650 κυπριακές εταιρείες και καταπιστεύματα.
Σε κάθε περίπτωση, η εν λόγω «αποκάλυψη» περί ξαφνικής μεταβίβασης περιουσιακών στοιχείων πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων εν καιρώ πολέμου αποδομεί την άποψη ότι οι οικονομικές κυρώσεις σταμάτησαν τις ρωσικές σκοτεινές ροές χρήματος.
Εγείρει δε σοβαρές ανησυχίες για τον ενεργό ρόλο που διαδραματίζουν φιλικές προς το Κρεμλίνο κυπριακές εταιρείες βοηθώντας τους Ρώσους, ενώ καταδεικνύει, λέει η δημοσιογραφική ομάδα, πως οι εν λόγω επιχειρήσεις χρησιμοποιούνται για ξέπλυμα μαύρου χρήματος, κατασκοπεία στον κυβερνοχώρο κ.λπ.
Υπό την επιρροή
Όπως δείχνει το Cyprus Confidential, η σκιώδης ρωσική χρηματοδότηση αγγίζει τα υψηλότερα κλιμάκια της κυπριακής κυβέρνησης.
Το οικονομικό σύστημα του νησιού, «γνωστό ως μοντέλο της Κύπρου», βασίζεται σε έναν υπερμεγέθη χρηματοπιστωτικό τομέα ενώ διαθέτει μερικούς από τους πιο αδύναμους νόμους περί δημοσιοποίησης οικονομικών στοιχείων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μια… επιεική κεντρική τράπεζα — και ένα τσουνάμι ρωσικών επενδύσεων άνω των 200 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Ο πρώην πρόεδρος της Μεγαλονήσου Νίκος Αναστασιάδης, δικηγόρος, προσείλκυσε αρκετούς Ρώσους.
Μια έρευνα του 2019 από συνεργάτη του ICIJ, OCCRP, διαπίστωσε ότι πριν ο Αναστασιάδης αναλάβει πρόεδρος, εταίροι του στο δικηγορικό του γραφείο υπηρέτησαν ως στελέχη σε εταιρείες κελύφη που συνδέονται με επιχειρήσεις που ελέγχονται για νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.
Με την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Αναστασιάδης άφησε την εταιρεία του στις δύο κόρες του και άλλους συνεργάτες και ταξίδεψε στη Μόσχα, όπου συναντήθηκε με τον Putin, εξασφαλίζοντας συμφωνίες που προωθούσαν την εμβάθυνση στις σχέσεις των δύο χωρών.
Σημειώνεται πως τα έγγραφά που «αποκαλύπτει» η ICIJ δεν περιείχαν συγκεκριμένη απόδειξη ότι η εταιρεία ή οι υπάλληλοι της εταιρείας παραβίασαν νόμους ή διέπραξαν εγκλήματα.
Σε δήλωσή της, μάλιστα, υποστηρίζει: «Θα θέλαμε κατηγορηματικά να δηλώσουμε ότι κανένα από τα μέλη του δικηγορικού μας γραφείου δεν έχει εμπλακεί σε οποιαδήποτε αδικοπραγία.
Αυτοί οι ισχυρισμοί είναι εντελώς αβάσιμοι και στερούνται αξία».
Ο Αναστασιάδης είπε ότι δεν είχε «καμία απολύτως ενεργή ανάμειξη» στην εταιρεία από το 1997 ενώ μεταβίβασε όλες τις μετοχές του στις δύο κόρες του άμα τη αναλήψει των προεδρικών καθηκόντων του το 2013.
Ο ρόλος της PwC
Σύμφωνα με την ομάδα ICIJ, σημαίνοντα ρόλο στην παράκαμψη των ρωσικών κυρώσεων είχε ο κυπριακός βραχίονας της εταιρείας ορκωτών λογιστών PwC.
Αυτή συνεργάστηκε με μικρές εταιρείες που ειδικεύονται στη δημιουργία εταιρειών κέλυφος και στην παροχή κάλυψης μέσω προσώπων που παρουσιάζονταν ως «μπροστινοί».
Μια ανασκόπηση των αρχείων της ICIJ δείχνει ότι πριν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 ο κατάλογος πελατών της PwC Κύπρου περιελάμβανε ήδη 12 Ρώσους που ήταν υπό κυρώσεις σε όλο τον κόσμο λόγω της εμπλοκής τους στην παράνομη προσάρτηση της ουκρανικής χερσονήσου της Κριμαίας το 2014 από την κυβέρνησή τους και της στρατιωτικής επίθεσης στην περιοχή Donbas της ανατολικής Ουκρανίας.
Μετά την εισβολή του 2022, άλλοι 39 Ρώσοι πελάτες της PwC Κύπρου επλήγησαν από κυρώσεις από την ΕΕ, το Ηνωμένο Βασίλειο, τις Ηνωμένες Πολιτείες ή την Ουκρανία λόγω των στενών δεσμών τους με τον Putin ή του εξέχοντος ρόλου τους σε οικονομικούς τομείς κρίσιμους για τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Εν προκειμένω αξίζει να επισημανθεί πως, σε προγενέστερο χρόνο, η ICIJ είχε αποκαλύψει πώς η PwC βοήθησε εκατοντάδες πολυεθνικές εταιρείες να αποκομίσουν κέρδη στο μικροσκοπικό Λουξεμβούργο για να μειώσουν τις φορολογικές τους υποχρεώσεις.
Αργότερα, στο project Luanda Leaks, η ICIJ έδειξε πώς η εταιρεία συμβούλεψε την κόρη ενός Αφρικανού δικτάτορα, την Isabel dos Santos, να διοχετεύσει τα δισεκατομμύρια που διατηρούσε έπειτα από δύο δεκαετίες διαφθοράς.
Τον Ιούνιο, η Ευρωπαϊκή Ένωση, σε μια έκθεση που αντλείται από τα Pandora Papers της ICIJ, ζήτησε αυστηρότερο έλεγχο επί της PwC και άλλων παγκόσμιων λογιστικών εταιρειών για τυχόν βοήθειά τους προς τη Ρωσία.
