Η ανάγκη για μια ουσιαστική και δίκαιη αντιμετώπιση του ζητήματος των δανείων σε ελβετικό φράγκο παραμένει επίκαιρη. Μετά από πολυετή αδράνεια και έντονες κοινωνικές πιέσεις, το Υπουργείο Οικονομικών εξήγγειλε πρόσφατα, ότι θα νομοθετηθούν νέες ρυθμίσεις, στο πλαίσιο του Εξωδικαστικού Μηχανισμού Ρύθμισης Οφειλών. Οι ρυθμίσεις αυτές αποσκοπούν και στην προστασία των ευάλωτων δανειοληπτών και στη μερική αποκατάσταση των αδικιών, που προέκυψαν από την αστοχία του αρχικού σχεδιασμού και τη δυσλειτουργία της σχετικής ψηφιακής πλατφόρμας.
Δανειολήπτες σε ελβετικό φράγκο, μια ειδική κατηγορία:
Η κατηγορία των δανειοληπτών σε ελβετικό φράγκο δεν εμπίπτει πλήρως, ούτε στους «ευάλωτους», ούτε στους «κόκκινους» (υπερήμερους) δανειολήπτες. Αντιθέτως, πρόκειται, σε πολλές περιπτώσεις, για πολίτες που, παρά την οικονομική επιβάρυνση από την εξέλιξη της ισοτιμίας του ελβετικού φράγκου, συνέχισαν να εξυπηρετούν τα δάνειά τους με συνέπεια, συχνά υπό εξαιρετικά δυσμενείς όρους. Υπολογίζεται, ότι η μέση συναλλαγματική επιβάρυνση κυμαίνεται από 35% έως 40%, γεγονός που τους καθιστά σημαντικά πιο επιβαρυμένους, σε σχέση με δανειολήπτες σε ευρώ.
Δικαιοσύνη και ισονομία στις ρυθμίσεις:
Η πρόταση του Υπουργείου, όπως παρουσιάστηκε, αφορά αποκλειστικά τους υπερήμερους δανειολήπτες. Ωστόσο, μια πραγματικά ολιστική και δίκαιη ρύθμιση θα πρέπει να περιλαμβάνει και τους ενήμερους δανειολήπτες, οι οποίοι, με υψηλό κοινωνικό και οικονομικό κόστος, παρέμειναν συνεπείς στις υποχρεώσεις τους.
Σε κάθε περίπτωση, η αίτηση υπαγωγής στις διατάξεις του εξωδικαστικού μηχανισμού δεν θα πρέπει να θεωρηθεί, εκ μέρους του δανειολήπτη, ως αποδοχή των επιβαρύνσεων, λόγω της μεταβολής της συναλλαγματικής ισοτιμίας.
Ανάλυση των επιβαρύνσεων:
Η επιβάρυνση των υπερήμερων δανειοληπτών σε ευρώ οφείλεται, κυρίως, στη συσσώρευση τόκων υπερημερίας, στην κεφαλαιοποίηση και στον ανατοκισμό των ληξιπρόθεσμων οφειλών και τόκων. Στην περίπτωση των δανείων σε ελβετικό φράγκο, η επιβάρυνση αυτή διπλασιάζεται, εξαιτίας της συναλλαγματικής διακύμανσης. Το αποτέλεσμα είναι, ότι σε πολλές περιπτώσεις, το τελικό χρέος έχει υπερβεί, έως και δέκα φορές, το αρχικό.
Η νομοθετική παρέμβαση αναμένουμε να προβλέψει:
Α) Για ενήμερους δανειολήπτες σε CHF:
- Αναπροσαρμογή του οφειλόμενου ποσού, μέσω «κουρέματος», που θα αντανακλά την επιβάρυνση, από τη μεταβολή της ισοτιμίας (περίπου 35% –40%).
- Αναδιαμόρφωση του δοσολογίου με δίκαιους όρους για το εναπομείναν κεφάλαιο.
Β) Για υπερήμερους δανειολήπτες σε CHF:
- Διαγραφή μέρους του χρέους, τόσο επί των καταβεβλημένων, όσο και των υπολειπόμενων δόσεων.
- Επανυπολογισμό των τόκων -υπερημερίας και εξωλογιστικών- επί των αναδιαρθρωμένων δόσεων, ώστε να εξισωθεί η μεταχείρισή τους με αυτή των δανειοληπτών σε ευρώ.
Συγκριτική ευρωπαϊκή εμπειρία
1. Ουγγαρία: Νομοθετική μετατροπή δανείων σε εθνικό νόμισμα, μετά από απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου, που έκρινε, ότι ρήτρες ισοτιμίας, χωρίς διαφάνεια, ήταν καταχρηστικές. Επιπλέον, επιστράφηκαν τόκοι και προσαυξήσεις, που θεωρήθηκαν αθέμιτες
2. Πολωνία: Νομολογιακή αντιμετώπιση από τα δικαστήρια, τα οποία έκριναν, ότι οι ρήτρες, που επέτρεπαν στις τράπεζες να καθορίζουν μονομερώς την ισοτιμία, ήταν αδιαφανείς και καταχρηστικές. Η απόφαση του Δικαστηρίου της Ε.Ε. (ΔΕΕ) C-260/18 (Dziubak Case) επιβεβαίωσε, ότι σε τέτοιες περιπτώσεις τα συμβόλαια μπορεί να ακυρωθούν ή να μετατραπούν, με βάση το εθνικό δίκαιο. Το αποτέλεσμα ήταν χιλιάδες αγωγές υπέρ των δανειοληπτών και σημαντικές αποζημιώσεις.
3. Κροατία: Αναδρομική μετατροπή με δικαστική επικύρωση. Η Κροατία υιοθέτησε το 2015 νόμο, που μετέτρεπε όλα τα δάνεια με ελβετικό φράγκο σε ευρώ, με αναδρομική ισχύ από την ημερομηνία σύναψης της σύμβασης. Οι τράπεζες υποχρεώθηκαν να επιστρέψουν τις διαφορές, οι οποίες είχαν προκύψει εις βάρος των δανειοληπτών, λόγω συναλλαγματικών μεταβολών.
4. Σλοβενία & Ρουμανία: Δικαστική αναγνώριση αδιαφάνειας. Σε Ρουμανία και Σλοβενία, τα ανώτατα δικαστήρια προχώρησαν σε μερική ακύρωση συμβάσεων ή σε δικαστική μετατροπή του νομίσματος των δανείων, όταν διαπιστώθηκε, ότι οι δανειολήπτες δεν είχαν πλήρη ενημέρωση για τον κίνδυνο ισοτιμίας.
Συμπερασματικά
Η επιλεκτική μεταχείριση υπέρ των υπερήμερων δανειοληπτών, χωρίς μέριμνα για τους συνεπείς, όχι μόνο εγείρει ζητήματα ισονομίας, αλλά και αποθαρρύνει την οικονομική συνέπεια. Μια ουσιαστική μεταρρύθμιση στον εξωδικαστικό μηχανισμό θα πρέπει να αποκαθιστά την αδικία και να στηρίζει έμπρακτα όλους όσοι επλήγησαν από την ειδική μορφή αυτών των δανείων, ανεξαρτήτως αν βρίσκονται σε καθυστέρηση ή όχι.
Απόσπασμα του υπό έκδοση βιβλίου με τίτλο «ΤΙΤΛΟΠΟΙΗΣΗ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ στην αναγκαστική εκτέλεση» με υπότιτλο «Περί Πλειστηριασμών – Από τη θεωρία στην πράξη» ISBN 978-618-00-3736-4
