Του Πέτρου Λιάκουρα, καθηγητή Διεθνούς Δικαίου
Η νέα ΝAVΤEX της Τουρκίας για την έξοδο του «Ορούτς Ρέις» κατέδειξε τα όρια της δεσμευμένης περιοχής, που εκτείνονται νοτίως του σημείου που απέχει 6,5 ν.μ. από το σύμπλεγμα Μεγίστης/Καστελλορίζου. Πρόκειται για περιοχή υφαλοκρηπίδας από τον 28ο έως τον 30ό μεσημβρινό, που διεκδικείται από την Ελλάδα όπως και από την Τουρκία, αλλά δεν έχει οριοθετηθεί ούτε με συμφωνία ούτε δικαστικά. Η Ελλάδα έχει ορίσει αιγιαλίτιδα ζώνη εθνικής κυριαρχίας στα 6 ν.μ. Η Σύμβαση Δικαίου Θάλασσας ’82 προβλέπει το δικαίωμα αιγιαλίτιδας ζώνης κάθε παράκτιου κράτους έως τα 12 ν.μ. Ενα δικαίωμα που ασκείται μονομερώς, προβλέπεται από τη Σύμβαση Δικαίου Θάλασσας αλλά ως εθιμικός κανόνας ισχύει έναντι όλων των κρατών. Η Ελλάδα έχει προ πολλού επιφυλαχθεί να επεκτείνει το δικαίωμα έως τα 12 ν.μ.
Πέραν της αιγιαλίτιδας ζώνης εκτείνεται η ανοικτή θάλασσα και έως τα 200 ν.μ. κάθε κράτος διεκδικεί στην υφαλοκρηπίδα ipso facto et ab initio αποκλειστικά δικαιώματα κυριαρχίας επί των φυσικών πόρων του βυθού και του υπεδάφους. Οταν τα αντικείμενα ή παρακείμενα κράτη δεν εξαντλούν το όριο των 200 ν.μ. από τις ακτές τους, η οριοθέτηση των επικαλυπτόμενων διεκδικήσεων με συμφωνία ή δικαστική διευθέτηση είναι υποχρεωτική. Η οριοθέτηση που έχει συστατικό χαρακτήρα καθορίζει τις περιοχές εντός των οποίων ασκούν τα παράκτια κράτη αδιαμφισβήτητα κυριαρχικά δικαιώματά τους. Σε μη οριοθετημένη περιοχή υπάρχει υποχρέωση διαπραγμάτευσης για συμφωνία οριοθέτησης και απαγορεύονται εξίσου τόσο οι μονομερείς ενέργειες έρευνας ή εκμετάλλευσης, όσο και μονομερής οριοθέτηση. Επίσης απαγορεύεται σε κάθε κράτος να θέτει με τις ενέργειές του σε κίνδυνο την προοπτική της οριοθέτησης.
Η Τουρκία παραβιάζει το δίκαιο θάλασσας όταν ενεργεί έρευνα σε μη οριοθετημένη (disputed/διαφιλονικούμενη) περιοχή υφαλοκρηπίδας έξω από την ελληνική αιγιαλίτιδα ζώνη και η Ελλάδα επειδή έχει διεκδικήσεις μπορεί να ζητήσει τη διακοπή των ερευνητικών δραστηριοτήτων. Ομοίως δικαιούται να αποτρέψει την παραβίαση –όχι με βίαια μέσα– και να προστατεύσει τη διεκδίκησή της, ώστε να καταστεί δυνατόν να οριοθετηθεί η περιοχή μεταξύ του 28ου και του 30ού μεσημβρινού, με συμφωνία όλων των παράκτιων κρατών. Στόχος της συμφωνίας οριοθέτησης είναι να καθορισθούν οι περιοχές άσκησης και να προστατεύονται τα κράτη από τυχόν απόπειρες δημιουργίας τετελεσμένων ως αποτέλεσμα μονομερών ενεργειών ελλείψει συμφωνίας οριοθέτησης. Εξάλλου τα παρανόμως συλλεγόμενα σεισμικά δεδομένα, με τη συμφωνία οριοθέτησης περιέρχονται στον νόμιμο δικαιούχο.
Εγείρει ζήτημα η έρευνα υφαλοκρηπίδας του τουρκικού σκάφους ανάμεσα στα 12 και τα 6 ν.μ. του Καστελλορίζου; Πέραν της αιγιαλίτιδας ζώνης ισχύει ότι ελλείψει οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας η έρευνα συνιστά παραβίαση της υποχρέωσης διαπραγμάτευσης για συμφωνία. Ομως, πρέπει να υπάρχει μέλημα, διότι τυχόν δημιουργία τετελεσμένων ως αποτέλεσμα μονομερούς επιβολής κυριαρχικών δικαιωμάτων εκ μέρους της Τουρκίας στη μικρή αυτή περιοχή, μπορεί να βλάπτει την προσδοκία να ασκήσει η Ελλάδα το δικαίωμα επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ν.μ. Δεν είναι δυνατόν να επαναληφθεί η τακτική της Τουρκίας και στο Καστελλόριζο με μια παράνομη οριοθέτηση, όπως συνέπραξε με τη Λιβύη εις βάρος της επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης των νησιών του τόξου Ρόδου – Κρήτης.
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή
