Γράφει η
Κωνσταντίνα Λεκκάκου,
δικηγορικά γραφεία «Λεκκάκου & Συνεργάτες»
Στο σύγχρονο τοπίο των οφειλών προς χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και επενδυτικά funds (γνωστά ως «funds» ή Εταιρείες Απόκτησης Απαιτήσεων – ΕΑΑΔΠ), πολλοί υπερήμεροι δανειολήπτες βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα ασύμμετρο σχήμα: υψηλές οφειλές, χαμηλή ρευστότητα και μεγάλη ακίνητη περιουσία, που καθιστά το ενδεχόμενο ρευστοποίησης τρομακτικά πιθανό.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, η διαμεσολάβηση δεν είναι απλώς μια εναλλακτική λύση, αλλά μπορεί να γίνει ο καταλύτης για δίκαιη ρύθμιση, όταν συνδυάζεται με θετικές πρώτες δικαστικές αποφάσεις, υπέρ του οφειλέτη.
Προτείνεται ένα νέο νομικό και στρατηγικό μοντέλο αντιμετώπισης υπερβολικά επιθετικών πρακτικών είσπραξης, δίνοντας έμφαση στην ανάγκη προστασίας της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της περιουσίας και της πρόσβασης στην αποτελεσματική έννομη προστασία (άρθρο 20 Σ).
1. Το Ασφυκτικό Περιβάλλον των Funds:
Μετά την εκτεταμένη τιτλοποίηση δανείων και τη μεταφορά τους σε funds, δημιουργήθηκε μία νέα δυναμική νομικής ανισορροπίας, μεταξύ οφειλετών και πιστωτών. Οι ΕΑΑΔΠ συχνά λειτουργούν με αυτοματοποιημένα σχήματα μαζικών διώξεων, προκαλώντας οικονομική και ψυχολογική εξουθένωση στον αδύναμο δανειολήπτη. Σε αυτό το περιβάλλον, η διαμεσολάβηση αναδεικνύεται σε κομβικό μηχανισμό ανατροπής της ασυμμετρίας – όχι ως εναλλακτική της Δικαιοσύνης, αλλά – ως εργαλείο ενίσχυσης της βούλησης του δανειολήπτη, μετά από την κατοχύρωση δεκτών δικαστικών αποφάσεων.
2. Η Πρώτη Δεσμευτική Δικαστική Απόφαση ως Στρατηγικό Σημείο Στροφής:
Ο Ν. 4640/2019 (ΦΕΚ Α’ 190/30.11.2019) καθιέρωσε τη διαμεσολάβηση ως θεσμικά αναγνωρισμένη διαδικασία εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών.
Επιπλέον, ο Ν. 4738/2020 για τη δεύτερη ευκαιρία προβλέπει ρητά τη δυνατότητα ρύθμισης οφειλών και μέσω εξωδικαστικών διαδικασιών, μεταξύ των οποίων και η διαμεσολάβηση.
Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας (άρθρο 25§1 Σ) και την αρχή της αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας (άρθρο 6 ΕΣΔΑ), οι δανειολήπτες πρέπει να έχουν πρόσβαση σε διαδικασίες, που διασφαλίζουν την ισότητα «όπλων».
Όταν ο δανειολήπτης καταφέρει να εξασφαλίσει μια πρώτη θετική δικαστική απόφαση (π.χ. ακύρωση διαταγής πληρωμής, αποδοχή ένστασης καταχρηστικότητας, αναστολή εκτελεστικών πράξεων), αποκτά τεκμηριωμένη νομική βάση, που μπορεί να ενισχύσει την διαπραγματευτική του θέση. Αυτές οι δεκτές αποφάσεις ενισχύουν τη θέση τους για διαπραγμάτευση.
Όταν προβάλλονται κατάλληλα ενώπιον διαμεσολαβητή, μετατρέπουν την αρχικά αδύναμη διαπραγμάτευση σε ισότιμη, βιώσιμη και λειτουργική. Η κρίσιμη στρατηγική επιλογή είναι να αξιοποιήσει αυτό το θετικό δεδικασμένο ως μοχλό, για είσοδο σε διαμεσολάβηση.
3. Από την Αδυναμία στη Διαπραγμάτευση – Ο Ρόλος της Διαμεσολάβησης:
Η διαμεσολάβηση επιτρέπει στον δανειολήπτη να προσέλθει σε έναν διάλογο, που πλέον δεν γίνεται από θέση απόλυτης αδυναμίας.
Το fund, βλέποντας το ενδεχόμενο ήττας σε μελλοντικές δίκες, καθίσταται δεκτικό σε συναινετικές ρυθμίσεις, προκειμένου να διασφαλίσει μέρος της απαίτησής του.
Ο δανειολήπτης με τη σειρά του:
Αποφεύγει πολυετείς και δαπανηρούς δικαστικούς αγώνες,
Ελαχιστοποιεί την ψυχολογική και οικονομική επιβάρυνση,
Διασώζει τον πυρήνα της περιουσίας του,
Εξασφαλίζει βιώσιμη ρύθμιση, χωρίς να σύρεται σε άδικες συμφωνίες υπό πίεση.
Παρατηρείται νομολογιακά, ότι ορισμένοι δανειολήπτες, μέσα από συγκεκριμένες ενστάσεις (καταχρηστικότητα, αοριστία σύμβασης, ακυρότητα κοινοποιήσεων), πετυχαίνουν δικαστική αναστολή εκτελέσεων ή ακύρωση διαταγών πληρωμής. Αυτές οι δεκτές αποφάσεις ενισχύουν τη θέση τους για διαπραγμάτευση. Όταν προβάλλονται κατάλληλα ενώπιον διαμεσολαβητή, μετατρέπουν την αρχικά αδύναμη διαπραγμάτευση σε ισότιμη, βιώσιμη και λειτουργική.
4. Η Διαμεσολάβηση ως Επιλογή Στρατηγικής και Όχι Υποχώρησης:
Η είσοδος στη διαμεσολάβηση δεν πρέπει να θεωρείται ένδειξη αδυναμίας, αλλά στρατηγική επιλογή υπευθυνότητας. Το fund, απέναντι στον κίνδυνο πολλαπλών δυσμενών αποφάσεων, έχει συμφέρον να προχωρήσει σε συμφωνία.
Αυτός ο συνδυασμός προσφέρει νομική ασφάλεια, αποφεύγει τη φθορά και επιτρέπει στον δανειολήπτη να διαπραγματευτεί, όχι από θέση ανάγκης, αλλά από θέση ενισχυμένης νομιμότητας και προοπτικής. Είναι η σύγχρονη αποτελεσματική νομική στρατηγική, που μετατρέπει την αδυναμία σε αποτελεσματική διαπραγμάτευση.
5. Η «έξυπνη» νομική στρατηγική του αδύναμου δανειολήπτη:
Η καλύτερη διαπραγμάτευση είναι εκείνη, που γίνεται από ισότιμη θέση, ακόμη και αν ξεκινά από οικονομική αδυναμία. Μέσω των πρώτων δεκτών αποφάσεων και της επιλογής διαμεσολάβησης, ο δανειολήπτης αποκτά φωνή, προτάσεις και προοπτική. Είναι καιρός, η νομική κοινότητα να αντιμετωπίζει τη διαμεσολάβηση, όχι ως καταναγκαστική προϋπόθεση, αλλά ως εργαλείο ενδυνάμωσης του ασθενέστερου, ιδιαίτερα απέναντι σε οργανισμούς, οι οποίοι κινούνται με όρους αγοράς και όχι κοινωνικής ευθύνης.
6. Από τη Θετική Απόφαση στην Ενεργή Διαπραγμάτευση:
Η δικαστική επιτυχία προσφέρει χρόνο στον οφειλέτη, ενώ στον πιστωτή πίεση και, κυρίως, νομική αβεβαιότητα για τη συνέχεια. Σε συνδυασμό με την επιθυμία του δανειολήπτη να ρυθμίσει με καλή πίστη, η διαμεσολάβηση οδηγεί σε win-win λύσεις. Η διαπραγμάτευση δεν γίνεται πλέον υπό τον φόβο της κατάσχεσης, αλλά με όρους πραγματικής αξιολόγησης δυνατοτήτων.
7. Επιλεγμένες Περιπτώσεις (CaseStudies):
7.1 Επιχείρηση στην Εύβοια – Διαγραφή 84,62%
Από οφειλή 4.226.882€ επετεύχθη ρύθμιση με καταβολή μόλις 650.000€, χάρη σε στοχευμένη διαπραγμάτευση, με βάση τη θετική στάση των πιστωτών, ύστερα από δικαστική προστασία.
7.2 Εκδοτικός οίκος – Διαγραφή 31% μετά από 3 δεκτές αποφάσεις
Αρχική οφειλή 943.147€, ρύθμιση με 31% διαγραφή και αποπληρωμή 650.000€ σε 49 δόσεις. Προηγήθηκαν, αναστολή εκτέλεσης, δεκτή ανακοπή και προσωρινή διαταγή.
7.3 Επιχειρηματίας με μεγάλη ακίνητη περιουσία – Διαγραφή 59,5%
Παρά τη διπλάσια αξία ακινήτων, μετά από επιτυχημένες δικαστικές παρεμβάσεις, επετεύχθη διαγραφή 468.000€ και βιώσιμη ρύθμιση, μέσω αγοραπωλησιών.
7.4 Συνταξιούχοι με δάνεια σε ελβετικό φράγκο – Διαγραφή έως 43% και ρύθμιση 40ετίας
Η μακρά διάρκεια και το σταθερό επιτόκιο αποτέλεσαν βιώσιμη λύση, μέσω άτυπης διαμεσολάβησης, χωρίς αναγκαστική ρευστοποίηση.
7.5 Μισθωτός – Επιλογή εφάπαξ 27.000€ με διαγραφή 84%
Αντί για 20ετή αποπληρωμή, επετεύχθη συνολική εξόφληση με χαμηλό ποσό, μετά από θετική στάση των διαχειριστών, λόγω προηγούμενων δεκτών δικαστικών αποφάσεων για τον δανειολήπτη.
8. Το Νέο Μοντέλο Αντίστασης και Συνεννόησης:
Η χρήση των δικαστικών μηχανισμών ως στρατηγική θωράκισης, σε συνδυασμό με την ενεργοποίηση των θεσμών διαμεσολάβησης, συνιστά το αποτελεσματικότερο μέσο ενίσχυσης της διαπραγματευτικής ισχύος των δανειοληπτών. Στόχος δεν είναι η αντιπαράθεση, αλλά η εύρεση μιας λογικής, βιώσιμης λύσης, που διασφαλίζει αξιοπρέπεια και αποφυγή κοινωνικής και οικονομικής κατάρρευσης των οφειλετών.
