Η αντιφώνησή του κ. Σκαλτσούνη στην πανηγυρική προς τιμήν του συνεδρίαση της Ολομέλειας της 17ης Ιουνίου 2022.
Ολόκληρη η τοποθέτηση του, έχει ως εξής:
Κύριε Υπουργέ,
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
Κυρίες και κύριοι,
Από τον Μάρτιο του 1983, σε διάστημα που προσεγγίζει τα 39μιση έτη υπηρέτησα στο Συμβούλιο της Επικρατείας από όλες τις θέσεις. Στο τέλος της σταδιοδρομίας μου είχα την τιμή να προεδρεύσω επί ένα έτος στο Δικαστήριο. Τώρα έφτασε η ώρα του απολογισμού και του αναστοχασμού.
Όλοι οι ομιλητές είπαν πολύ καλά λόγια για μένα. Με συγκίνηση τα δέχομαι, αυτά «τα ανεκτίμητα εύγε», έχω την αίσθηση ότι ίσως δεν τα αξίζω. Τους ευχαριστώ όλους και τον καθένα ξεχωριστά: την Πρόεδρο Μαρία Καραμανώφ, σπουδαία κυρία, εξαίρετη δικαστή, συγκροτημένο άνθρωπο, καλή φίλη. Τον Πρόεδρο Γιάννη Γράβαρη, πιστό φίλο, συνοδοιπόρο εδώ και πάνω από 41 έτη πρώτα στο ναυτικό και μετά στο Δικαστήριο. Τον Σύμβουλο, Παναγιώτη Τσούκα, δεινό ιστορικό της Δικαιοσύνης, που συναγωνίζεται με τον Γιάννη για τον τίτλο του “miglior fabbro del parlar materno” (καλύτερου τεχνίτη της μητρικής γλώσσας) [Dante, La Divina Commedia, Purgatorio XXVI]. Τους αγαπημένους Μαριλένα Κωνσταντινίδου και Διομήδη Κυριλλόπουλο, άξιους λειτουργούς της Δικαιοσύνης. Τον Υπουργό Δικαιοσύνης Κωνσταντίνο Τσιάρα για τα καλά του λόγια και για το ότι στάθηκε πάντα αρωγός στις ανάγκες του Δικαστηρίου. Τους καλούς φίλους Ευγενία Βελώνη, Πρόεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους και Σπύρο Βλαχόπουλο, Καθηγητή της Νομικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Ευχαριστώ όλους τους δασκάλους μου στα πρώτα μου βήματα στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Ιδιαίτερα τον Πρόεδρο Μιχάλη Βροντάκη και τον Μίμη Κωστόπουλο, τότε Παρέδρους, υπεύθυνους για την άσκησή μου, σύμφωνα με το σύστημα που ίσχυε το 1982. Ο ένας δεν είναι πια κοντά μας, ο άλλος έχουμε την χαρά να είναι σήμερα μαζί μας.
Ευχαριστώ όλους τους συμβούλους και προέδρους με τους οποίους συνεργάστηκα ως βοηθός εισηγητής. Όλοι έχουν πλέον αποχωρήσει από το Δικαστήριο, αρκετοί και από τη ζωή. Σε όλους, μέσα από τη συζήτηση, τη διαμόρφωση της εισήγησης ή και του σχεδίου της απόφασης, χρωστώ πολλά για την εξέλιξη της νομικής μου σκέψης. Αρκετοί μου έδειξαν και στάση ζωής. Αναφέροντας ονόματα, κινδυνεύω να παραλείψω άλλα που οπωσδήποτε αξίζει να μνημονευθούν. Έχοντας συναίσθηση αυτού του κινδύνου, δεν μπορώ παρά να μνημονεύσω, ανάμεσα σε πολλούς άξιους, τους Κίμωνα Μ. Χαλαζωνίτη, Γεώργιο Γραίγο, Αδαμάντιο Φαρμάκη, τον καλό Σόλωνα Σπηλιωτόπουλο.
Ευχαριστώ όλους τους συναδέλφους του Δικαστηρίου, μικρούς και μεγάλους· ιδιαίτερα, όλους αυτούς με τους οποίους συνεργάστηκα ως Πάρεδρος, Σύμβουλος, Αντιπρόεδρος, Πρόεδρος. Όλοι, άλλος περισσότερο, άλλος λιγότερο, συνέβαλαν στο να μπορούμε να προσεγγίζουμε, με τις όποιες δυνάμεις μας, την ορθότερη κάθε φορά λύση. Το Δικαστήριό μας είναι ένα δικαστήριο που εργάζεται συλλογικά. Αυτό είναι ένα μεγάλο του πλεονέκτημα που είμαι βέβαιος ότι αντανακλά στην ποιότητα των αποφάσεών του.
Ευχαριστώ ξεχωριστά τους συναδέλφους που στελέχωσαν ή στελεχώνουν τις επιτροπές που προβλέπονται από τον κανονισμό του Δικαστηρίου, καθώς και όλες τις άλλες. Μνημονεύω ιδιαίτερα την Επιτροπή Σχεδιασμού και Οργάνωσης, την Επιτροπή Νομολογίας και Έρευνας, την Επιτροπή Πληροφοριακών Συστημάτων, την Επιτροπή Διοικητικής Μέριμνας και Ασφαλείας, την Επιτροπή Επικοινωνίας και Διεθνών Σχέσεων. Προσθέτοντας την εργασία στις επιτροπές στα καθαρά δικαιοδοτικά τους καθήκοντα και θυσιάζοντας τον ελεύθερο χρόνο που πάντα βρίσκεται σε ανεπάρκεια, τα μέλη των επιτροπών επιτελούν ένα σημαντικότατο και αναγκαίο έργο, το οποίο σε ανώτατα δικαστήρια άλλων ευρωπαϊκών χωρών ανατίθεται, κατά κανόνα, σε εξειδικευμένους υπαλλήλους.
Ευχαριστώ ιδιαίτερα τους δικαστικούς υπαλλήλους του Συμβουλίου της Επικρατείας. Η ποιότητα, η ευγένεια και η εργατικότητά τους συμβάλλουν αποφασιστικά στην εύρυθμη και ομαλή λειτουργία του Δικαστηρίου. Ακόμη περισσότερο που αναλογικά ο αριθμός τους είναι κατά πολύ μικρότερος σε σχέση προς τον αριθμό των δικαστών. Χαίρομαι που ήδη, μετά την πρόσφατη ψήφιση του Κώδικα Δικαστικών Υπαλλήλων, έχουν κινηθεί διαδικασίες για την πρόσληψη υπαλλήλων των κλάδων βοηθών δικαστών και δικαστικής επικοινωνίας και διεθνών σχέσεων. Άξιοι επίσης ευχαριστιών είναι και οι ασκούμενοι στο Δικαστήριο δικηγόροι για την επικουρία που παρέχουν σ’ αυτό.
Ευχαριστώ τα μέλη του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους και τους δικηγόρους, συλλειτουργούς στην απονομή της Δικαιοσύνης στο Δικαστήριό μας. Το υψηλό επίπεδο γνώσεων, ο επαγγελματισμός και η ευγένειά τους συντελούν στη διατήρηση υψηλού επιπέδου απονομής της Δικαιοσύνης.
Ευχαριστώ τους συναδέλφους δικαστές των Τακτικών Διοικητικών Δικαστηρίων που στελεχώνουν τη διοικητική δικαιοσύνη∙ την επιτροπεία και ιδίως τον παριστάμενο Γενικό Επίτροπο της Επικρατείας των Τακτικών Διοικητικών Δικαστηρίων Δημήτριο Κωστάκη για την άψογη συνεργασία.
Σε προσωπικό επίπεδο, ευχαριστώ τον πατέρα και τη μητέρα μου που διαμόρφωσαν τον χαρακτήρα μου. Στη μητέρα μου σήμερα η σκέψη μου, που δοκιμάζεται από τον κορωνοϊό και τα χρόνια. Τη σύζυγό μου Τάνια, λαμπρή επιστήμονα, σύζυγο και μητέρα, συνοδοιπόρο, στήριγμα και συμπαραστάτη σε κάθε μου προσπάθεια. Τα τρία εξαιρετικά μου παιδιά, Παναγιώτη, Αντώνη και Ιωάννη – Παύλο, που είναι εδώ σήμερα μαζί μας. Στα ικανά νεαρά τους χέρια στηρίζουν το μέλλον.
Επιτρέψτε μου τώρα να σας διατυπώσω λίγες σκέψεις που ίσως έχουν κάποια γενικότερη αξία.
Έχω την ακράδαντη πεποίθηση ότι αυτός που ορίζεται να ηγηθεί μιας ομάδας έχει την ιδιαίτερη υπευθυνότητα να είναι πνευματικά έντιμος και μετριόφρων. Προσπάθησα, στο μέτρο των δυνάμεών μου, να ενθαρρύνω, ιδίως στους νέους συναδέλφους, με τους οποίους είχα την χαρά και την τιμή να δουλέψω μαζί, τον επωφελή διάλογο, την ελεύθερη διατύπωση απόψεων στη διάσκεψη, την καλλιέργεια και ανάπτυξη του χαρακτήρα. Βλέπω με χαρά την εξέλιξή τους τόσο ως ελεύθερα σκεπτομένων ανθρώπων, όσο και ως νομικών. Οι νέοι αυτοί συνάδελφοι με κάνουν αισιόδοξο για την μελλοντική πορεία του Δικαστηρίου μας.
EUROKINISSI
Ειδικότερα, όσον αφορά τις διασκέψεις και ιδίως την Ολομέλεια του Δικαστηρίου πιστεύω ότι ο Πρόεδρος είναι μόνον ο primus inter pares. Σε όλους πρέπει να δίνεται η δυνατότητα να εκφράσουν ελεύθερα τη γνώμη τους. Ο Πρόεδρος και ιδίως της Ολομέλειας πρέπει να διευθύνει τη συζήτηση τηρώντας τη λεπτή ισορροπία ανάμεσα στην ελεύθερη και ακαθοδήγητη έκφραση των απόψεων (εκφράζοντας, κατ’ αρχήν, την άποψή του τελευταίος) και την επιλογή της στιγμής κατά την οποία έχει ολοκληρωθεί η ανταλλαγή απόψεων και η υπόθεση έχει πλέον καταστεί ώριμη για λήψη απόφασης.
«Μὴ τὴν Πλάτωνος πολιτείαν ἔλπιζε, ἀλλὰ ἀρκοῦ, εἰ τὸ βραχύτατον πρόεισι, καὶ τούτου αὐτοῦ τὴν ἔκβασιν ὡς οὐ μικρόν τί ἐστι διανοοῦ» [Μάρκου Αυρηλίου, Εἰς ἑαυτόν, 9.29]. «Μην ελπίζεις στην πλατωνική πολιτεία. Να’ σαι ευχαριστημένος με την παραμικρή πρόοδο και μη την θεωρείς μικρή υπόθεση». Το παράγγελμα τούτο του Μάρκου Αυρηλίου προσπάθησα να το εφαρμόσω, ιδιαίτερα κατά τα τελευταία έτη που ανέλαβα πρώτα τη διοίκηση του Γ΄ Τμήματος και, στη συνέχεια, όλου του Δικαστηρίου. Πιστεύω ότι η καθημερινή προσπάθεια βελτίωσης σε όλους τους τομείς είναι αυτή που μπορεί να αποδώσει αποτελέσματα· ιδιαίτερα στο φλέγον ζήτημα της επιτάχυνσης στην απονομή της Δικαιοσύνης, με τη συνεχή προσπάθεια της μείωσης του χρόνου που μεσολαβεί από την κατάθεση του ενδίκου μέσου μέχρι την έκδοση της απόφασης. Και τούτο, χωρίς καμία έκπτωση στην ποιότητα. Στην προσπάθεια αυτή μπορεί να βοηθήσει πολύ η λογοδοσία των δικαστικών λειτουργών: με την έκθεση δραστηριοτήτων τους∙ με τον έλεγχο της ποσοτικής και ποιοτικής απόδοσης και με τη θέσπιση προς τούτο αντικειμενικών και αξιόπιστων κριτηρίων.
Κατά τη θητεία μου ως Προέδρου προσπάθησα να καλλιεργήσω την, ομόρροπη προς τη λογοδοσία, εξωστρέφεια του Δικαστηρίου: Με την υιοθέτηση από την Ολομέλεια του Χάρτη Δεοντολογίας των δικαστικών λειτουργών του Συμβουλίου της Επικρατείας. Με την υπογραφή μνημονίου συνεργασίας του Δικαστηρίου με τη Νομική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Με τη δημιουργία λογαριασμού στο Twitter και τη συνεχή ενημέρωση τόσο αυτού όσο και της ιστοσελίδας του Συμβουλίου της Επικρατείας με τις σημαντικότερες αποφάσεις και την επικαιρότητα του Δικαστηρίου. Με την ενεργό συμμετοχή του Δικαστηρίου σε όλα τα διεθνή φόρα, όπως τη Διεθνή Ένωση Ανωτάτων Διοικητικών Δικαστηρίων, την Ευρωπαϊκή Ένωση Ανωτάτων Διοικητικών Δικαστηρίων, το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Δικαστικών Συμβουλίων. Με την επιτυχημένη πρωτοβουλία της ένωσης δικαστικών λειτουργών του Συμβουλίου της Επικρατείας σε συνεργασία με το ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων που αφορά την ιστορία του Δικαστηρίου από την ίδρυσή του το 1929. Με την ενθάρρυνση συναδέλφων να μεταβαίνουν, για μικρά κυρίως χρονικά διαστήματα, στο εξωτερικό προς μετεκπαίδευση σε συγκεκριμένους τομείς του δημοσίου δικαίου.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
Το Συμβούλιο της Επικρατείας, το δικαστήριό μας, ανώτατο διοικητικό δικαστήριο, κορυφή της διοικητικής δικαιοσύνης και οιονεί συνταγματικό δικαστήριο∙ ελεγκτής αλλά και συνεργάτης της νομοθετικής και της εκτελεστικής εξουσίας. Ένας θεσμός που, με όλες του τις ατέλειες, αξίζει να τον αγαπήσουμε, όπως τον έχω αγαπήσει και υπηρετήσει πιστά όλα αυτά τα χρόνια. Και τον τελευταίο χρόνο που είχα αναλάβει τη διοίκησή του, προσπάθησα να τον οδηγήσω σε εύδια ύδατα. Πιστεύω ότι το πέτυχα, έχοντας εσάς όλους άξιους συνεργάτες.
Αγαπητοί συνάδελφοι, φίλες και φίλοι,
Με συγκίνηση σας αποχαιρετώ. Σας ευχαριστώ για το όμορφο ταξίδι”.
