Γράφει ο Μανώλης Χαιρετάκης, Ομότιμος καθηγητής Τμήματος ΕΜΜΕ Πανεπιστημίου Αθηνών
Ο Τζιν Σαρπ (1928-2018, Gene Sharp) ήταν Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας, ιδρυτής του Ινστιτούτου Albert Einstein και συγγραφέας του γνωστού βιβλίου «Η πολιτική της μη βίαιης δράσης» (The Politics of non-violent Action).
Επανέφερε στον δημόσιο λόγο την έννοια του υβριδικού πολέμου (hybrid warfare), έννοια που υλοποιήθηκε στα αρχαία χρόνια με τον Πελοποννησιακό Πόλεμο και αργότερα με την Αμερικανική Επανάσταση και περισσότερο πρόσφατα είναι γνωστότερη ως «χρωματιστή ή πορτοκαλί επανάσταση»(1) με την αντικαθεστωτική οργάνωση Οτπόρ στη Σερβία, στα γεγονότα του Μαϊντάν στην Ουκρανία με την ανοιχτή παρουσία γνωστών διπλωματών των ΗΠΑ και στις οργανωμένες και κατευθυνόμενες από ξένες δυνάμεις αντικαθεστωτικές διαμαρτυρίες στο Χονγκ Κονγκ, με πηγή χρηματοδότησης λογαριασμούς της τράπεζας HSBC (βασικό ενδιάμεσο των βρετανικών συμφερόντων κατά τη διάρκεια των Πολέμων του Οπίου στην Κίνα).
Η μη βίαιη δράση αποτελεί μια τεχνική που συνενώνει κοινωνικά, ψυχολογικά (διασπορά ψευδών φημών) και οικονομικά όπλα (όπως η επιβολή λιτότητας, οι κυρώσεις και οι αποκλεισμοί), σε μια συνεχή βελτίωση. Στο επίπεδο της πολιτικής δράσης, το τι θα παρουσιαστεί στα πλήθη αναπτύσσεται από τις εταιρείες δημοσίων σχέσεων (Public Relations), σε συνεργασία με τις υπηρεσίες ασφάλειας. Ουσιαστικά, αποτελούν ένα είδος εκσυγχρονισμού της προπαγάνδας και είναι μορφές συγκαλυμμένης δράσης, με πρόφαση τις διαμαρτυρίες του εγχώριου πληθυσμού, ενώ στην πραγματικότητα χειραγωγούνται και ενισχύονται οικονομικά από τρίτες χώρες.
Κατά τον Σαρπ, απαιτούνται μερικές προαποφασισμένες κοινωνικές κινητοποιήσεις που μετασχηματίζονται σε (ευλογοφανείς) διαμαρτυρίες –που δεν χρειάζεται να είναι αληθινές– καθώς και η διαδικτυακή πρόσβαση σε διάφορους λογαριασμούς κοινωνικής δικτύωσης (social media) για μια άρτια διανομή προπαγάνδας. Αυτή η μορφή κινητοποίησης ονομάζεται astroturfing(2) και χρησιμοποιείται πλατιά σε λόμπι που πιέζουν τις κοινωνίες για την αποδοχή των προτάσεών τους, σχεδόν σε όλες τις δημοκρατίες δυτικού τύπου. Το astroturfing είναι η ψευδεπίγραφη πρακτική της μεταμφίεσης των χορηγών ενός μηνύματος ή μιας οργάνωσης (πολιτικής, διαφημιστικής, θρησκευτικής ή δημοσιοσχετίστικης) ώστε να φαίνεται (στα πλήθη) ότι προκύπτει και υποστηρίζεται από όσους συμμετέχουν σε ένα κίνημα που δημιουργείται «από τα κάτω».
Και πιο αναλυτικά, το astroturfing είναι πρακτική μιας εταιρείας να δημιουργεί και να προπληρώνει τα θετικά σχόλια για το προϊόν ή την υπηρεσία της, ώστε να φαίνεται ότι αυτά τα (θετικά) σχόλια προέρχονται από το κοινό (και όχι από αυτήν). Αλλη μία μορφή μεταμοντέρνας απάτης.
(1): Για χρωματιστές επαναστάσεις βλέπε https:// www.politico.com/magazine/story/2018/12/30/gene-sharp-obituary-academic-nonviolent-revolutions και Ο Τζιν Σαρπ και οι χρωματιστές επαναστάσεις, στο https://quixoteglobe.com/colour-revolutions-gene-sharp-2019/.
(2): Το turfing είναι το συνθετικό υλικό σε αθλητικά γήπεδα, υποκαθιστώντας το πραγματικό χορτάρι. Για το astroturfing βλέπε https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/astroturfing. Δεν γνωρίζω να υπάρχει ελληνική μετάφραση του όρου.
