Της Ελένης Τσιάβο
Αίτηση ακυρώσεως 18 Ανωτέρων Ιδιωτικών Σχολών Δραματικής Τέχνης, μιας σπουδάστριας και ενός αποφοίτου (20 αιτούντες) κατετέθη κατά του προεδρικού διατάγματος 85/2022 μέρος του οποίου κατατάσσει τους ηθοποιούς – απόφοιτους των εν λόγω Σχολών με προσόντα ίσα με απόφοιτο Λυκείου ή τον διαθέτοντα, απλή μεταλυκειακή, μη ανώτερη εκπαίδευση.
Όπως αναφέρει το σχετικό δικόγραφο που υπογράφει ο καθηγητής του Διοικητικού Δικαίου της Νομικής σχολή του ΕΚΠΑ κ. Πάνος Λαζαράτος, ο βασικός λόγος «του προδήλως αντισυνταγματικού προεδρικού διατάγματος βασίζεται στην αντίθεση αυτού προς το άρθρο 16 παρ. 7 του Συντάγματος. Σύμφωνα με την εν λόγω διάταξη οι δραματικές σχολές παρέχουν ανώτερη εκπαίδευση, την οποία εγγυάται η αυστηρή κρατική εποπτεία (αρθ. 1 παρ. 1 του ν. 1158/1981)» αναφέρει ο ίδιος.
Οι αιτούντες στρέφονται κατά του Ελληνικού Δημοσίου, όπως εκπροσωπείται από την Υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων, τον Υπουργό Εσωτερικών και τον Αναπληρωτή Υπουργό Οικονομικών, οι οποίοι προσυπογράφουν το προσβαλλόμενο Διάταγμα.
Τι επικαλούνται οι προσφεύγοντες – Τα νομικά ζητήματα
Παραβίαση του άρθρου 16 παράγραφος 7 του Συντάγματος–
Παρανόμως το προσβαλλόμενο Διάταγμα υπήγαγε τους αποφοίτους των ιδιωτικών Ανωτέρων Δραματικών Σχολών στην κατηγορία ΔΕ και όχι σε κατηγορία που να αντιστοιχεί στην «Ανωτέρα Εκπαίδευση» του άρθρου 16 παρ. 7 Συντ.2.Παραβίαση της αρχής της ισότητας (4 παρ. 1 Συντ.), της αξιοκρατίας (4 παρ. 1 και 5παρ. 1 Συντ.), και δη υπό την έκφανση της ισότητας ως προς τη σταδιοδρομία στο Δημόσιο κατά τον λόγο της προσωπικής αξίας και ικανότητας του καθενός–Το προσβαλλόμενο διάταγμα αντιμετωπίζει ως «όμοιες» περιστάσεις που είναι καθ’ όλα «ανόμοιες» επί τη βάσει αξιοκρατικών κριτηρίων.
3.Αντίθεση του προσβαλλομένου Διατάγματος στο δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ενώσεως και συγκεκριμένα στην ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων (άρθρο 45ΣΛΕΕ), στην ελευθερία εγκαταστάσεως (άρθρο 49 ΣΛΕΕ) και στην Οδηγία 2005/36/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 7ης Σεπτεμβρίου 2005, σχετικά με την αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων, καθώς και του Ευρωπαϊκού Χάρτη Εκπαιδεύσεως.
-
ος λόγος ακυρώσεως: Παραβίαση του άρθρου 16 παράγραφος 7 του Συντάγματος–Παρανόμως το προσβαλλόμενο Διάταγμα υπήγαγε τους αποφοίτους των ιδιωτικών Ανωτέρων Δραματικών Σχολών στην κατηγορία ΔΕ και όχι σε κατηγορία που να αντιστοιχεί στην «Ανωτέρα Εκπαίδευση» του άρθρου 16 παρ. 7 Συντ.1. Όπως ήδη αναφέρθηκε, η παράγραφος 7 του άρθρου 16 Συντ. ορίζει ότι:\«H επαγγελματική και κάθε άλλη ειδική εκπαίδευση παρέχεται από το Kράτος και με σχολές ανώτερης βαθμίδας για χρονικό διάστημα όχι μεγαλύτερο από τρία χρόνια, όπως προβλέπεται ειδικότερα από το νόμο, που ορίζει και τα επαγγελματικά δικαιώματα όσων αποφοιτούν από τις σχολές αυτές.». 2.Επίσης, το εδάφιο β ́ της παραγράφου 8 του άρθρου 16 Συντ. ορίζει ότι:
«Η σύσταση ανωτάτων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται».3. Από τις ανωτέρω διατάξεις, και ανεξαρτήτως του εάν υφίσταται ατομικό δικαίωμα συστάσεως και λειτουργίας σχολών «Ανωτέρας Εκπαιδεύσεως» από ιδιώτες (πρβλ. ΟλΣτΕ576/1981), συνάγεται ότι:
Οι σχολές που έχουν νομίμως συσταθεί και λειτουργούν από ιδιώτες ως «Ανώτερες Σχολές» (κατ’ άλλη διατύπωση: Σχολές της «Ανωτέρας Εκπαιδεύσεως») απολαμβάνουν στο ακέραιο της ειδικής συνταγματικής προστασίας του άρθρου 16 παρ. 7 του Συντάγματος. 4 .Η δε εκ του νόμου υπαγωγή ορισμένης Σχολής ή Σχολών ορισμένου εκπαιδευτικού αντικειμένου (λ.χ. Καλλιτεχνικών Σπουδών) στη συνταγματική έννοια της «Ανωτέρας Εκπαιδεύσεως» και στην αντίστοιχη προστασία του άρθρου 16 παρ. 7 Συντ. έχει διττό χαρακτήρα:
18(α) χορηγείται in abstracto, υπό την έννοια ότι δια νόμου αναγνωρίζεται, ρητά ή σιωπηρά, η δυνατότητα Κράτους και ιδιωτών να συστήνουν «Ανώτερες Σχολές» που παρέχουν επαγγελματική ή άλλη ειδική εκπαίδευση (λ.χ. Καλλιτεχνική) και(β)χορηγείταιin concreto, υπό την έννοια της εκδόσεως διοικητικής πράξεως του εποπτεύοντος Υπουργού περί της νόμιμης συστάσεως και λειτουργίας ορισμένης σχολής επαγγελματικής ή άλλης ειδικής εκπαιδεύσεως υπό όρους «Ανωτέρας Εκπαιδεύσεως» του άρθρου 16 παρ. 7 Συντ.5.Εν προκειμένω, εφαρμογής τυγχάνει ον. 1158/1981που ορίζει στο άρθρο 1παράγραφος 1 ότι:« Η Ανωτέρα Καλλιτεχνική Εκπαίδευσις ανήκει εις την τρίτην βαθμίδα εκπαιδεύσεως, παρέχεται δε εις τας Ανώτερας Δημοσίας και Ιδιωτικάς Σχολάς Καλλιτεχνικής Εκπαιδεύσεως»(άρθρο 1 παρ. 1 ν. 1158/1981)Και στο άρθρο 2 παράγραφοι 1 και 2 ότι:«1. Αι ανώτεραι Σχολαί Καλλιτεχνικής Εκπαιδεύσεως έχουν ως σκοπόν την παροχήν εκπαιδεύσεως εις την Δραματικήν Τέχνην, την Τέχνην του Χορού και την Κινηματογραφικήν Τηλεοπτικήν Τέχνην. 2. Αι ενλόγω Σχολαί τελούν υπό την εποπτείαν του ΥπουργείουΠ ολιτισμού και Επιστημών.».6.Ήτοι, και ενόψει των λοιπών διατάξεων του, ον. 1158/1981:(α)προσδιορίζει συγκεκριμένες σχολές που παρέχουν επαγγελματική ή άλλη ειδική εκπαίδευση και δη τις Δημόσιες και Ιδιωτικές Καλλιτεχνικές Σχολές, στις οποίες ανήκουν και οι Δραματικές, ως «Ανώτερες»(άρθρο 1 και 2 παρ. 1 ν. 1158/1981).(β) προσδιορίζει τον κρατικό φορέα που εποπτεύει (και άρα εγγυάται) την εν γένειλ ειτουργία αυτών των «Ανωτέρων Σχολών», ήτοι το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού που διαδέχθηκε το Υπουργείο Πολιτισμού και Επιστημών (άρθρο 2 παρ. 2 ν.1158/1981).(γ) θεσπίζει ειδική διαδικασία χορήγησης άδειας συστάσεως και λειτουργίας μιας τέτοιας «Ανωτέρας Σχολής», με ειδικές και ελεγχόμενες από τη Διοίκηση εγγυήσεις ποιότητας του παρεχόμενου εκπαιδευτικού έργου(άρθρα 4 έως 8 ν. 1158/1981).
-
19(δ)ρυθμίζει ειδικά ζητήματα που άπτονται της καταρτίσεως των προγραμμάτων σπουδών των εν λόγω σχολών.(άρθρο 11 παρ. 3 ν. 1158/1981 και το εκάστοτε κατ’εξουσιοδότηση αυτού προεδρικό διάταγμα).(ε)ρυθμίζει ειδικά ζητήματα σχετικά με τον αριθμό των φοιτούντων στις εν λόγω Σχολές, καθώς και ζητήματα σχετικά με τον τρόπο και τα κριτήρια εγγραφής σε αυτές(άρθρα 11παρ. 1 και 2 και άρθρο 12 ν. 1158/1981).(στ)ρυθμίζει ειδικά τα προσόντα προσλήψεως καθηγητών και τοποθετήσεως διευθυντών στις εν λόγω Σχολές.(άρθρα 15 έως 17 ν. 1158/1981).(ζ)εποπτεύει δια της παρουσίας κρατικών λειτουργών τις εισαγωγικές και απολυτήριες που διεξάγουν οι εν λόγω Σχολές(άρθρο 14 ν. 1158/1981και άρθρο 64 ν. 4559/2018).(η)υπάγει τους εσωτερικούς κανονισμούς λειτουργίας των εν λόγω Σχολών σε καθεστώς προηγούμενης εγκρίσεως από τον εποπτεύοντα κρατικό φορέα.(άρθρο 11 παρ. 4 και 5 ν.1158/1981).Εν προκειμένω, δηλαδή, το πλέγμα του ν. 1158/1981 και των επιμέρους προεδρικών διαταγμάτων που έχουν εκδοθεί κατ’ εξουσιοδότηση του άρθρου 11 παρ. 3 ν. 1158/1981αποτελούν επαρκές θεμέλιο για την αναγνώριση, τυπικώς και λειτουργικώς, των Ανώτερων Δημοσίων και Ιδιωτικών Καλλιτεχνικών Σχολών ως «Σχολών Ανωτέρας Εκπαιδεύσεως» του άρθρου 16 παρ. 7 του Συντάγματος (πρβλ. ΣτΕ 3139/1996, σκέψη 4η).Όσον αφορά τις ιδιωτικές Ανώτερες Δραματικές Σχολές, θεμέλιο του χαρακτήρα τους ως« Σχολών Ανωτέρας Εκπαιδεύσεως» κατά την έννοια του άρθρου 16 παρ. 7 του Συντάγματος αποτελεί ο ν. 1158/1981 και το ΠΔ 370/1983.7.Επιπλέον, η υπαγωγή ορισμένης Σχολής ή περισσότερων Σχολών ορισμένου εκπαιδευτικού αντικειμένου (λ.χ. Καλλιτεχνικών Σπουδών)στη συνταγματική έννοια της «Ανωτέρας Εκπαιδεύσεως» του άρθρου 16 παρ. 7 Συντ. συνεπάγεται, κατά λογική, νοηματική και συστηματική ακολουθία, και την υπαγωγή τους:(α)στη νομοθετική έννοια της «Τριτοβάθμιας» εκπαιδεύσεως (πρβλ. ΣτΕ 62/2019) και(β)στη νομοθετική έννοια της «Τυπικής» εκπαιδεύσεως (πρβλ. επίσης ΣτΕ 62/2019).
-
20Κατά συνέπεια, η ειδική συνταγματική προστασία των Σχολών της «Ανωτέρας Εκπαιδεύσεως» του άρθρου 16 παρ. 7 του Συντάγματος και των αποφοίτων τουςεκτείνεται:(α)τόσο έναντι της Μέσης–Δευτεροβάθμιας εκπαιδεύσεως (απόφοιτοι Λυκείου ήΕΠΑ.Λ. ή παλαιότερα εξατάξιου Γυμνασίου).(β)όσο και έναντι της λεγόμενης «μετα-δευτεροβάθμιας» αλλά «μη τυπικής» εκπαιδεύσεως (απόφοιτοι Ι.Ε.Κ., εργαστηρίων ελευθέρων σπουδών, Τάξης Μαθητείας ΕΠΑ.Λ. κ.ο.κ.), που δεν περιβάλλεται νομοθετικά με τις εγγυήσεις που περιγράφονταιανωτέρω.8.Κατ’ ακολουθία, από τα υπό (6) και (7) αναφερόμενα συνάγεται ότι οι ιδιωτικές Ανώτερες Δραματικές Σχολές χαίρουν της συνταγματικής προστασίας του άρθρου 16παρ. 7 του Συντάγματος έναντι των ανωτέρω υπό (α) και (β) εκπαιδευτικών φορέων.9.Αναφορικά με το περιεχόμενο της εν λόγω ειδικής συνταγματικής προστασίας, το άρθρο 16 παρ. 7 του Συντάγματος λειτουργεί–τελολογικά και συστηματικά–και ως κανόνας ορίων μεταξύ της «Ανωτέρας Εκπαιδεύσεως» και των λοιπών μορφών εκπαιδεύσεως (Ανώτατη, Μέση, Στοιχειώδης).12.Ειδικότερα, επ’ αφορμή τη σχέση μεταξύ αποφοίτων της «Ανωτάτης Εκπαιδεύσεως» και αποφοίτων της «Ανωτέρας Εκπαιδεύσεως», έχει κριθεί κατ’ ερμηνεία του άρθρου 16παρ. 7 Συντ. ότι:(α)Ο διαχωρισμός αυτός των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων («Ανώτατη Εκπαίδευση») από τις σχολές ανώτερης βαθμίδας που παρέχουν επαγγελματική ή άλλη ειδική εκπαίδευση, δεν μπορεί ούτε να ματαιωθεί αμέσως από τον κοινό νομοθέτη, με την εξίσωση αυτών, ούτε και να καταστρατηγηθεί εμμέσως (ΣτΕ 3066/2010, σκέψη 10η, ΣτΕ1178/2003, σκέψη 7η).(β)Η επιβαλλόμενη από τις διατάξεις αυτές του άρθρου 16 του Συντάγματος διάκριση των Α.Ε.Ι. σε σχέση με σχολές ανώτερης βαθμίδας, που παρέχουν επαγγελματική ή άλλη εκπαίδευση, καταστρατηγείται και με τη χορήγηση, από τον εκτελεστικό του άρθρου 16παρ. 7 του Συντάγματος νόμο, επαγγελματικών δικαιωμάτων υπέρ των αποφοίτων Α.Ε.Ι., οι οποίοι δραστηριοποιούνται στον ίδιο τομέα επαγγελματικής απασχόλησης ,αφού η εξομοίωση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την ουσιαστική ισοτιμία των χορηγούμενων πτυχίων, ως αναγκαίων τίτλων για την άσκηση ορισμένου επαγγέλματος.
2113.Ήτοι, από τη διάκριση των συνταγματικών εννοιών της «Ανωτάτης Εκπαιδεύσεως»και της«Ανωτέρας Εκπαιδεύσεως» συνάγεται ότι:
Δεν νοείται «εξίσωση προς τα πάνω» μεταξύ των αποφοίτων σχολών της «ΑνωτάτηςΕκπαιδεύσεως» και των αποφοίτων σχολών της «Ανωτέρας Εκπαιδεύσεως» (υπόεξαιρέσεις π ροερχόμενες εκ του ενωσιακού δικαίου και επιτρεπτές εκ της συνταγματικήςρυθμίσεως8).14.Εξάλλου, για την ταυτότητα του νομικού λόγου και για την ενότητα της συνταγματικής ρυθμίσεως, πρέπει να γίνει δεκτό ότι: Αντίστοιχα προς την απαγόρευση της «εξισώσεως προς τα πάνω», το άρθρο 16 παρ. 7Συντ. εξίσου απαγορεύει την «εξίσωση προς τα κάτω» .Ήτοι, αντιβαίνει άνευ ετέρουστο άρθρο 16 παρ. 7 του Συντάγματος οποιαδήποτε ρύθμιση περί επαγγελματικών δικαιωμάτων εξισώνει τους αποφοίτους σχολών «Ανωτέρας Εκπαιδεύσεως»:(α)προς τους κατόχους διπλωμάτων φορέων «μη τυπικής–μεταλυκειακής »εκπαιδεύσεως που δεν φέρουν de jure τον χαρακτήρα της «Σχολής Ανωτέρας Εκπαιδεύσεως» (πρβλ. ΣτΕ 691/2013, σκέψη 10η, συγκλίνουσα γνώμη)ή/και(β)προς τους κατόχους απολυτηρίου τίτλων «Μέσης» (Δευτεροβάθμιας) Εκπαιδεύσεως ,αυτονοήτως και «Στοιχειώδους» (Υποχρεωτικής) Εκπαιδεύσεως
όλη η δικογραφία:
Το σχόλιο του κ. Πάνου Λαζαράτου:
