Του Βαγγέλη Ζαφειριάδη*
Στις 25 Φεβρουαρίου 2020 η ελληνική κυβέρνηση εξέδωσε πράξη νομοθετικού περιεχομένου, βάσει του άρθρου 44§ 1 του Συντάγματος, η οποία περιλαμβάνει «κατεπείγοντα μέτρα αποφυγής και περιορισμού της διάδοσης κορωνοϊού».
Στο άρθρο 1, παρ. 6 της ανωτέρω πράξης μάλιστα προβλέπεται ποινή φυλάκισης έως 2 ετών για όποιον δεν συμμορφώνεται με τα μέτρα που επιβλήθηκαν δυνάμει των εκδοθέντων Υπουργικών Αποφάσεων. Η εν λόγω διάταξη εφαρμόζεται μόνο όταν η πράξη που τυποποιείται σε αυτήν δεν τιμωρείται βαρύτερα βάσει άλλης ποινικής διατάξεως (ρήτρα επικουρικότητας). Ωστόσο, στο ανωτέρω άρθρο δεν προβλέπεται η περίπτωση τέλεσης του εγκλήματος από αμέλεια.
Σύμφωνα με το άρθρο 285§1 περ. β’ ΠΚ, «Όποιος παραβιάζει τα μέτρα που έχει διατάξει ο νόμος ή η αρμόδια αρχή για να αποτραπεί η εισβολή ή η διάδοση μιας μεταδοτικής ασθένειας τιμωρείται με φυλάκιση και χρηματική ποινή αν από την πράξη μπορεί να προκύψει κίνδυνος μετάδοσης της ασθένειας σε αόριστο αριθμό ανθρώπων». Επομένως, εφαρμόζεται η εν λόγω ποινή (όντας βαρύτερη) και όχι η προβλεπόμενη στην πράξη νομοθετικού περιεχομένου.
Το αδίκημα της παραβίασης μέτρων για την πρόληψη ασθενειών αποτελεί έγκλημα διακινδύνευσης, επομένως για το αξιόποινο δεν απαιτείται να επέλθει η βλάβη του προστατευόμενου εννόμου αγαθού (διασπορά της ασθένειας). Αρκεί ο κίνδυνος που προέκυψε για τη δημόσια υγεία από την παράνομη συμπεριφορά του δράστη.
Το ανωτέρω έγκλημα μπορεί να τελεστεί και δια παραλείψεως, όταν ο υπαίτιος της παράλειψης είχε ιδιαίτερη νομική υποχρέωση να προβεί σε ενέργεια για την αποτροπή του αποτελέσματος (15 ΠΚ) . Η ιδιαίτερη νομική υποχρέωση του υπαιτίου μπορεί να πηγάζει από το νόμο, τη σύμβαση ή από προηγούμενη επικίνδυνη ενέργειά του.
Η αντικειμενική υπόσταση του εγκλήματος του 285 Π.Κ. αναφέρεται σε μέτρα που παραβιάσθηκαν και τα οποία έχει διατάξει ο νόμος ή η αρμόδια αρχή για να αποτραπεί η εισβολή ή η διάδοση μίας μεταδοτικής ασθένειας. Μεταδοτική ασθένεια είναι αυτή που μπορεί να μεταδοθεί σε άνθρωπο και να προσλάβει τον χαρακτήρα επιδημίας ή πανδημίας αλλά και μολυσματική ασθένεια ζώου, η οποία μεταδίδεται σε άνθρωπο.
Όσον αφορά την υποκειμενική υπόσταση του ανωτέρω αδικήματος, για την πλήρωση του απαιτείται καταρχήν δόλος οποιουδήποτε βαθμού, ο οποίος συνίσταται στην γνώση της απαγορευτικής διάταξης της αρχής και της αρμοδιότητάς της και στην βούληση διάδοσης της μολυσματικής νόσου σε αόριστο αριθμό ανθρώπων. Στην παρ.4 του 285 Π.Κ., ορίζεται η περίπτωση της εξ αμελείας τέλεσης του αδικήματος (ΠΚ 28), όπου ο δράστης από έλλειψη της προσοχής του, την οποίαν όφειλε κατά τις περιστάσεις και μπορούσε να καταβάλλει, είτε δεν πρόβλεψε το αξιόποινο αποτέλεσμα που προκάλεσε η πράξη του (άνευ συνειδήσεως αμέλεια), είτε το πρόβλεψε ως δυνατό, πίστεψε όμως ότι δε θα επερχόταν (ενσυνείδητη αμέλεια).
Αν η παραβίαση των μέτρων που έχουν ταχθεί, είχε ως συνέπεια τη μετάδοση της ασθένειας σε άλλον, τότε το εν λόγω έγκλημα μετατρέπεται σε κακούργημα και τιμωρείται με κάθειρξη 5 – 10 ετών. Αν μάλιστα, το άτομο στο οποίο μεταδόθηκε η ασθένεια εν τέλει αποβιώσει λόγω αυτής, τότε απειλείται ποινή κάθειρξης 10-15 ετών, ενώ αν προκλήθηκε ο θάνατος περισσότερων ατόμων, τότε το Δικαστήριο μπορεί να επιβάλει ακόμα και ισόβια κάθειρξη (αρ. 285§3 ΠΚ).
Ζήτημα της συνταγματικότητας των ως άνω περιορισμών δεν τίθεται: Σύμφωνα με το άρθρο 5, παρ. 3 του Συντάγματος, η προσωπική ελευθερία είναι απαραβίαστη και κανένας δεν περιορίζεται, παρά μόνο όταν και όπως ορίζει ο νόμος. Βάσει του άρθρου 25, παρ.3, οι κάθε είδους περιορισμοί που μπορούν κατά το Σύνταγμα να επιβληθούν στα δικαιώματα αυτά πρέπει να προβλέπονται είτε απευθείας από το Σύνταγμα είτε από το νόμο. Τέλος, όπως ρητά ορίζει το άρθρο 21, παρ. 3, το κράτος μεριμνά για την υγεία των πολιτών και δικαιούται να αξιώνει από όλους τους πολίτες την εκπλήρωση του χρέους της κοινωνικής και εθνικής αλληλεγγύης, κατά το άρθρο 25, παρ.4 του Συντάγματος.
*Δικηγόρος, Απόφοιτος Νομικής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης
Μεταπτυχιακός φοιτητής Ποινικού Δικαίου, European University of Cyprus
