Δημοσθένης Κασσαβέτης: «Ως χώρα είχαμε πάρει διαζύγιο από τους ελέγχους και αυτό απεδείχθη καταστροφικό»

Σε μια συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης προχώρησε ο κ. Δημοσθένης Κασσαβέτης, καθηγητής Νομικής ΔΠΘ και Ειδικός Γραμματέας του Σώματος Επιθεωρητών – Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης. Μεταξύ άλλων, όπως  «εξομολογείται» στην εφημερίδα «Μπαμ στο ρεπορτάζ», οι παθογένειες του Ελληνικού Δημοσίου αν και συναντώνται σε μεγάλο βαθμό- γεγονός που δυσχεραίνει το έργο του ΣΕΕΔΔ- είναι δυνατόν να εξαλειφθούν με τα κατάλληλα μέτρα και τις απαραίτητες δράσεις. Σύμφωνα με τον ίδιο, η στόχευσή αφορά σε υποθέσεις και διαδικασίες που συνδέονται με τα έσοδα του κρατικού μηχανισμού και με το αναπτυξιακό υπόβαθρο, με απώτερο σκοπό, εκτός από την πάταξη φαινομένων διαφθοράς, την αντιμετώπιση της κακοδιοίκησης και τη δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος για την υλοποίηση των αναπτυξιακών πολιτικών.

Ακολουθεί η συνέντευξη που μας παραχώρησε:

• Ποιοι τομείς του Δημοσίου πιστεύετε πως έχουν μεγαλύτερη «παθογένεια» και είναι περισσότερο επιρρεπείς στα φαινόμενα διαφθοράς;

Τα φαινόμενα αυτά συνδέονται, κατά κύριο λόγο, με υπηρεσίες και οργανικές μονάδες που έρχονται σε συνεχή επαφή με τον πολίτη ή νομικά πρόσωπα, προκειμένου αυτοί να εξυπηρετηθούν και σε τομείς που αφορούν στην καθημερινότητά τους, όπως έκδοση διπλωμάτων οδήγησης, πολεοδομικά θέματα, διαδικασίες για την παραμονή αλλοδαπών στη χώρα μας, αδειοδοτήσεις επιχειρήσεων, εκτέλεση έργων, προμηθειών και σύναψης αντίστοιχων συμβάσεων, θέματα προστασίας του περιβάλλοντος κ.ο.κ.

Οι δυσλειτουργίες και οι παθογένειες εντοπίζονται στο σύνολο της δημόσιας διοίκησης και όχι μόνο σε ορισμένους τομείς της. Όπως έχω ξαναπεί, σε μια γενικευμένη κρίση, δεν μπορείς να βρεις οάσεις. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση για παράδειγμα, στατιστικά και σε απόλυτα νούμερα, εμφανίζεται στις πρώτες θέσεις τέτοιων φαινομένων, λόγω, κυρίως, του μεγάλου αριθμού των φορέων της, τις σημαντικές, πολυάριθμες και πολυεπίπεδες αρμοδιότητές της και κατά συνέπεια, το μεγάλο αριθμό ελέγχων που διενεργούνται στις δομές της.

• Αναφέρετε μας ενδεικτικά ποιες δράσεις βρίσκονται εν εξελίξει καθώς και ποια είναι τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα από τις διεξαχθείσες έρευνες;

Όπως γνωρίζετε, διαθέτουμε Επιθεωρητές – Ελεγκτές μας σε κλιμάκια των μεγάλων υποθέσεων που απασχολούν τη χώρα, ( π.χ. ΚΕΕΛΠΝΟ), έχουμε στενή συνεργασία με τους Εισαγγελείς Διαφθοράς και την Ελληνική Αστυνομία. Θυμίζω τους πρόσφατους ελέγχους, σε συνεργασία με την Υπηρεσία Εσωτερικών Υποθέσεων της Ελληνικής Αστυνομίας, για τις διαδικασίες ελληνοποιήσεων και χορήγησης διπλωμάτων οδήγησης που οδήγησαν σε σειρά συλλήψεων εμπλεκομένων προσώπων, καθώς διαπιστώθηκε η κατάρτιση πλαστών εγγράφων και άλλες μη νόμιμες ενέργειες. Τονίζω ότι οι φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για την αποτελεσματικότητα αυτών των ελέγχων.

Επίσης, Επιθεωρητές διατίθενται προς συνδρομή του έργου Εισαγγελικών Αρχών, στη Γενική Γραμματεία για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς, στο Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού καθώς και στην Επιτροπή Δημοσιονομικού Ελέγχου για τη στελέχωση μικτών κλιμακίων για τη διενέργεια ελέγχων σε μεγάλα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα.

Κατά την τριετία 2015-2017, εισήλθαν στο Σώμα 7.780 υποθέσεις και όλες αξιολογήθηκαν. Ερευνήσαμε 5.600 υποθέσεις και επ’ αυτών εκδόθηκαν πορισματικές εκθέσεις και εκθέσεις διαπιστώσεων ελέγχου. Σε ποσοστό περίπου 28% βρήκαμε ευθύνες περί την τέλεση των υπηρεσιακών καθηκόντων, ενώ για υποθέσεις στις οποίες  υπάρχουν παραπτώματα με ενδεχόμενες ποινικές διαστάσεις τις στέλνουμε και στον αρμόδιο Εισαγγελέα, όπως είμαστε υποχρεωμένοι εκ του νόμου. Επιπλέον, διενεργήσαμε 65 ελέγχους περιουσιακής κατάστασης υπηρετούντων προσώπων στο Δημόσιο. Το ίδιο διάστημα διενεργήσαμε περίπου 180 προκαταρκτικές έρευνες, κατόπιν εισαγγελικών παραγγελιών, για πολύ σοβαρές υποθέσεις.

Αν θελήσουμε να περιοριστούμε στο προηγούμενο έτος (2017), η εικόνα του έργου μας είναι η εξής:

Στο ΣΕΕΔΔ έχει αναπτυχθεί και λειτουργεί ηλεκτρονική πλατφόρμα παρακολούθησης των ενεργειών των δημοσίων φορέων για τους πλαστούς τίτλους, καθώς και ανάλογο πληροφορικό σύστημα για τον έλεγχο και την παρακολούθηση της πορείας των πειθαρχικών υποθέσεων πανελλαδικά. Το γεγονός αυτό έχει επιταχύνει τις σχετικές διαδικασίες. Ιδιαίτερα σημαντικός είναι επίσης ο έλεγχος και η παρακολούθηση, ανά δίμηνο, της πορείας υλοποίησης των προτάσεών μας, όπως αυτές διατυπώνονται στις εκθέσεις και τα πορίσματά μας, μέσα από ένα σύγχρονο και αξιόπιστο σύστημα που λειτουργεί στην Υπηρεσία μας.

Θα πρέπει επίσης να πω ότι Επιθεωρητές μας μετέχουν σε όλες σχεδόν τις ομάδες εργασίας και επιτροπές που συγκροτούνται στο πλαίσιο της τεχνικής βοήθειας που παρέχεται στη χώρα μας από διεθνείς οργανισμούς, όπως ο ΟΟΣΑ, το Συμβούλιο της Ευρώπης, καθώς και από τη Γαλλική Κυβέρνηση.

• Ποιες είναι οι επόμενες κινήσεις και στόχοι του (Σ.Ε.Ε.Δ.Δ) Σώματος Επιθεωρητών – Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης;

Σε επίπεδο ελέγχων, ενόψει των δύσκολων οικονομικών συνθηκών που όλοι βιώνουμε, η στόχευσή μας αφορά σε υποθέσεις και διαδικασίες που συνδέονται με τα έσοδα του κρατικού μηχανισμού και με το αναπτυξιακό υπόβαθρο, με απώτερο σκοπό, εκτός από την πάταξη φαινομένων διαφθοράς, την αντιμετώπιση της κακοδιοίκησης και τη δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος για την υλοποίηση των αναπτυξιακών πολιτικών.

Πέρα όμως από την υλοποίηση του Προγράμματος Ελεγκτικής Δράσης που υλοποιούμε, όπως αντιλαμβάνεστε, δεν κλείνουμε τα μάτια στις αγωνίες των συμπολιτών μας. Πάντα υπάρχει η βούληση και η δυνατότητα για την εξέταση καταγγελιών προκειμένου να τηρείται η νομιμότητα και ο πολίτης, για να το πω απλά, να βρίσκει το δίκιο του.

Σημειώστε ότι μεγάλη σημασία για μας έχει η υλοποίηση των προτάσεών μας για την καλύτερη λειτουργία των δομών των κρατικών θεσμών. Για το ΣΕΕΔΔ κάθε υπόθεση ολοκληρώνεται με την υλοποίηση των προτάσεων που τυχόν διατυπώθηκαν. Για το σκοπό αυτό η συνεργασία μας με τους ελεγχόμενους φορείς και τα αποτελέσματα είναι ιδιαίτερα ικανοποιητικά. Άλλωστε, οι προτάσεις μας θεμελιώνονται στις διαπιστώσεις από την εξέταση πλήθους ομοειδών υποθέσεων και όχι από το χειρισμό μεμονωμένων περιπτώσεων, παράμετρος που καταδεικνύει τον υψηλό βαθμό αξιοπιστίας των συμπερασμάτων μας και την αναγκαιότητα υλοποίησης των προτάσεών μας.

Επίσης, αυτό το διάστημα, επικαιροποιούμε το Στρατηγικό μας Σχέδιο και πολύ σύντομα θα είμαστε σε θέση να το παρουσιάσουμε στους συναρμόδιους Υπουργούς. Σύμφωνα με το σχέδιο αυτό, θα επιδιώξουμε την αξιοποίηση ευρωπαϊκών προγραμμάτων, καθώς και τη λήψη τεχνικής βοήθειας από διεθνείς οργανισμούς, προκειμένου να διατεθούν στους ελεγκτές μας σύγχρονα εργαλεία και επικαιροποιημένη τεχνογνωσία που θα βελτιώσουν το εργασιακό τους περιβάλλον και την αποτελεσματικότητα του ούτως ή άλλως σημαντικού έργου τους.

Στο πλαίσιο αυτό και δεδομένων των απρόβλεπτων καταστάσεων που κάθε φορά προκύπτουν, μέσα στο μήνα αυτό, στελέχη μας θα παρακολουθήσουν ειδικό πρόγραμμα για τη Διαχείριση Κρίσεων στη Γαλλική Εθνική Σχολή Δημόσιας, οπότε σύντομα θα είμαστε σε θέση να σχεδιάσουμε ένα ειδικό πρόγραμμα διαχείρισης τέτοιων καταστάσεων, που θα περιλαμβάνει και τις σχέσεις με τα μέσα ενημέρωσης και να συγκροτήσουμε αντίστοιχη ομάδα εργασίας που θα επιλαμβάνεται κάθε φορά.

Με την ευκαιρία της ερώτησής σας, να αναφέρω ότι εκδίδεται ο Κώδικας Δεοντολογίας του ΣΕΕΔΔ. Ξέρετε, οι κώδικες αυτοί αποτελούν ήπιου δικαίου κείμενα, μη δεσμευτικής ισχύος.  Κατευθύνουν όμως και προσδιορίζουν την επιθυμητή και αναμενόμενη συμπεριφορά των υπαλλήλων, των οργάνων,  χωρίς εξωτερική επιβολή και μπορούν, βεβαίως, να λειτουργήσουν συμπληρωματικά στο ισχύον νομικό πλαίσιο. Πρέπει να αποτελούν συστατικό στοιχείο των πρακτικών των κρατικών οργάνων.

Μέσα από διαρκή και συνεπή προσπάθεια, επιδιώκουμε την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των πολιτών στη Διοίκηση, σε ένα καλύτερο κράτος δηλαδή, αλλά και η καλλιέργεια σχέσης αμοιβαίας εμπιστοσύνης και συνεργασίας ανάμεσα στο ΣΕΕΔΔ και τα κρατικά όργανα, τους ελεγχόμενους, αφού ο σκοπός είναι κοινός: Το καλύτερο κράτος για το οποίο μιλήσαμε πολλές φορές. Για το λόγο αυτό, υλοποιώντας συγκεκριμένους στόχους του Στρατηγικού μας Σχεδίου, πραγματοποιούμε σε όλη της επικράτεια και σε επίπεδο Περιφερειών, μεγάλες ανοιχτές ημερίδες, συνέδρια και στοχευμένες συναντήσεις για την ενημέρωση των ελεγχόμενων κρατικών δομών ως προς τις γενικές διαπιστώσεις και τα συμπεράσματα του ελεγκτικού μας έργου, την παρουσίαση των σταδίων των διοικητικών διαδικασιών που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής και την παρουσίαση καλών πρακτικών για την ορθή λήψη αποφάσεων και την αποτελεσματική λειτουργία τους.

• Διαθέτετε πολυετή εμπειρία στον χώρο. Θεωρείτε πως έχουν γίνει σημαντικά βήματα προς την πάταξη φαινομένων κακοδιοίκησης και διαφθοράς ή είναι εν μέρει αδύνατον να επιτευχθεί κάτι τέτοιο;

Ο πήχης στο συγκεκριμένο ζήτημα μπήκε πολύ ψηλά. Αυτό αποτελεί δέσμευση όλων μας. Και ναι, έχουν γίνει σημαντικά βήματα προς την κατεύθυνση αυτή, τόσο σε θεσμικό επίπεδο όσο και σε επιχειρησιακό. Όλοι παρακολουθούμε την εξέλιξη υποθέσεων διαφθοράς που έρχονται συνεχώς στο φως της δημοσιότητας και απασχολούν την κοινή γνώμη. Υπάρχουν όμως και υποθέσεις που αντιμετωπίζονται μέσα από τους ελέγχους και μένουν πίσω από τα φώτα.

Γνωρίζετε πολύ καλά, ξέρω ότι παρακολουθείτε διαρκώς τα σχετικά θέματα, ότι η δράση του σώματος επιθεωρητών – ελεγκτών δημόσιας διοίκησης, το οποίο συμπληρώνει 20 χρόνια από την ίδρυσή του, έχει ως σκοπό, κατά το νόμο, τη διασφάλιση της εύρυθμης και αποτελεσματικής λειτουργίας της Διοίκησης, με την επισήμανση όχι μόνο φαινομένων διαφθοράς, αλλά κακοδιοίκησης, αδιαφανών διαδικασιών, αναποτελεσματικότητας, χαμηλής παραγωγικότητας και ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών.

Τα λέω αυτά γιατί ενώ είναι ιδιαίτερα σημαντικό να αποκαλύπτονται και να πατάσσονται τα φαινόμενα κακοδιοίκησης και διαφθοράς στο Δημόσιο Τομέα, εάν αυτό δε συνδυάζεται  με τον ανασχεδιασμό των διαδικασιών και την αύξηση του επιπέδου ασφαλείας των εσωτερικών δικλείδων των συστημάτων των φορέων του Δημοσίου, με τρόπο που να μην επιτρέπουν την επανάληψη τέτοιων φαινομένων, τότε δεν μπορούμε να μιλάμε για πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα κατά την ελεγκτική διαδικασία. Τότε θα περιμένουμε απλά την επανεμφάνιση ίδιων καταστάσεων.

Το έχω ξαναπεί, ως χώρα είχαμε πάρει διαζύγιο από τους ελέγχους και αυτό απεδείχθη καταστροφικό, διότι είναι ένας από τους σοβαρούς λόγους για τις παθογένειες τους κράτους μας. Μια χώρα χωρίς κράτος αξιόπιστο και πλήρως οργανωμένο δε μπορεί να πάει μπροστά και δε μπορεί να οδηγήσει την κοινωνία σε θετικές κατευθύνσεις. Οι Δημόσιες πολιτικές, εφαρμόζονται από την δημόσια διοίκηση. Η πορεία και η ποιότητα της εφαρμογής πρέπει να ελέγχονται και ακριβώς στο επίπεδο αυτό αναφέρεται ο σημαντικός ρόλος του ελεγκτικού μας έργου.

• Τι θα μπορούσε να βελτιωθεί άμεσα και ποιος παράγοντας διαδραματίζει κομβικό ρόλο στους ελέγχους;

Είναι προφανές ότι η μεγιστοποίηση των δυνατοτήτων του συστήματος ελέγχου και η αύξηση της αποτελεσματικότητάς του, συναρτώνται με τη στήριξη και  εξοικείωση της ίδιας της Διοίκησης με τη φύση και τους στόχους της ελεγκτικής και συμβουλευτικής, επιτρέψτε μου να πω, αυτής παρέμβασης και προϋποθέτουν, επιπλέον, την ουσιαστική συνεργασία μεταξύ των Μονάδων Εσωτερικού Ελέγχου, των επιμέρους ελεγκτικών μηχανισμών, των στελεχών του διοικητικού μηχανισμού και της ηγεσίας, υπό την έννοια του ιεραρχικού ελέγχου.

Μια άλλη σημαντική παράμετρος είναι το πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα στην ελεγκτική διαδικασία, τόσο με την αξιοποίηση των ευρημάτων ως προς τον ανασχεδιασμό και τη βελτίωση των αντίστοιχων διοικητικών διαδικασιών, όσο και ως προς την αξιοποίησή τους από μη ελεγχόμενες συναρμόδιες υπηρεσίες και φορείς. Για παράδειγμα, ο έλεγχος ως προς τις διαδικασίες αδειοδότησης επιχειρήσεων σε ένα Δήμο της Αττικής, μπορεί να καταστεί ιδιαίτερα σημαντικός και να αξιοποιηθεί από ένα Δήμο της Βόρειας Ελλάδας, καθώς οι διαδικασίες και οι νομικές διατάξεις που διέπουν τη λειτουργία τους είναι κοινές.

Η ανάπτυξη προληπτικών πολιτικών καταπολέμησης της διαφθοράς και αντιμετώπισης της κακοδιοίκησης είναι επίσης σημαντική. Απαιτείται η ανάπτυξη κουλτούρας ακεραιότητας, η αλλαγή στάσης και αντίληψης των οργάνων του κρατικού μηχανισμού, η θέσπιση κανόνων δεοντολογίας και η αυτοδέσμευση για την τήρησή τους, η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης, των πολιτών, ξεκινώντας από τη σχολική ηλικία και τέλος, η ανάπτυξη συνεργειών ανάμεσα σε όλους τους συναρμόδιους φορείς.

Όσον αφορά ειδικότερα το ΣΕΕΔΔ, προσπαθούμε ως υπηρεσία να γινόμαστε καλύτεροι. Μεταφέρουμε στους ελεγκτές μας βέλτιστες πρακτικές εργαλεία, μεθοδολογίες και πρότυπα που εφαρμόζονται στα συστήματα ελέγχου άλλων χωρών, σχεδιάζουμε και υλοποιούμε εξειδικευμένα προγράμματα κατάρτισης, ενισχύοντας την αποτελεσματικότητα του ελεγκτικού μας έργου .