Της Ελένης Τσιάβο
Το δικαστικό ρεπορτάζ στην πράξη
Το δικαστικό ρεπορτάζ όπως μαρτυρά το ίδιο του το όνομα, παραπέμπει σε ιδιαίτερες λεπτομέρειες σχετικά με όλα τα θέματα της επικαιρότητας που σχετίζονται με τον τομέα του δικαίου.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η σημαντικότερη λειτουργία της δημοσιογραφίας είναι κατεξοχήν η μετάδοση πληροφοριών. Με αυτόν τον τρόπο, η αξία της (εφ’όσον φυσικά η διαδικασία γίνεται με αντικειμενικό τρόπο) προσδιορίζεται ως ένα ιδιαίτερα σημαντικό μέρος του δημοκρατικού συστήματος λήψης αποφάσεων, καθώς φέρνει διαφάνεια στην κοινωνία και διασφαλίζει ότι οι αποφάσεις που λαμβάνονται είναι σύμφωνες με την αίσθηση της δικαιοσύνης που εμπνέει στους ανθρώπους.
Οι θεμελιώδεις αρχές
Για να ξεκινήσουμε να ξετυλίγουμε όμως το πολυδιάστατο «κουβάρι» του μέρους αυτού της δημοσιογραφίας , θα πρέπει να εξετάσουμε καταρχάς τους κώδικες που ακολουθούν οι δικαστικοί συντάκτες. Και αυτός αφορά τις θεμελιώδεις αρχές βάσει των οποίων πορεύεται ο κάθε συνειδητοποιημένος επαγγελματίας στον χώρο του.
Οι βασικές αρχές της ηθικής δημοσιογραφίας παρέχουν μια εξαιρετική βάση για όλους τους «λειτουργούς της ενημέρωσης» που επιθυμούν να ξεκινήσουν να εμπλέκονται στη δημόσια σφαίρα επιδεικνύοντας παράλληλα την μέγιστη ευθύνη για τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούν τις πληροφορίες που αντλούν.
Υπάρχουν πολλοί κώδικες συμπεριφοράς, χάρτες και δηλώσεις από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τις επαγγελματικές ομάδες που περιγράφουν τις αρχές, τις αξίες και τις υποχρεώσεις της επαγγελματικής δημοσιογραφίας. Στο δικαστικό ρεπορτάζ ως εκ τούτου, εξαιτίας της λεπτότητας που διακρίνει κατά κόρον τα θέματα της επικαιρότητας που καλύπτονται, η απαίτηση του κοινού για μια ποιοτική δημοσιογραφία αποτελεί υποχρέωση του δημοσιογράφου, ο οποίος δεν μπορεί να απεκδυθεί πλέον των ευθυνών του.
Αρχικά, ο δημοσιογράφος θα προσπαθήσει να προσεγγίσει το κοινό με μια υπόθεση που ενδιαφέρει «φωτίζοντας» άγνωστες πτυχές αλλά καλύπτοντας παράλληλα το θέμα με τέτοιο τρόπο που δεν θα θυσιάζει την πραγματική διάσταση των γεγονότων.
Αν όμως θελήσουμε να υπογραμμίζουμε και να διακρίνουμε πέντε από τις βασικές αρχές που χαρακτηρίζουν το δικαστικό ρεπορτάζ είναι:
Αλήθεια και ακρίβεια.
Οι δημοσιογράφοι δεν μπορούν πάντα να εγγυηθούν την «αλήθεια», αλλά η ακριβής προβολή των γεγονότων είναι η θεμελιώδης ουσία της δημοσιογραφίας. Θα πρέπει να παραδεχτούμε όμως πως ο κλάδος της δημοσιογραφίας εδώ και χρόνια εν μέσω ενός κυκεώνα διαρθρωτικών αλλαγών και ριζικής ανανέωσης αντιμετωπίζει πολλές δυσκολίες στην πράξη και δη με τον καταιγισμό από το φαινόμενο… fake news. Ωστόσο η δύναμη των ΜΜΕ μπορεί να θεωρηθεί ως ανυπέρβλητη καθώς άτυπα αποτελεί την 4η εξουσία και μπορεί να διεκδικήσει τον επαναφορά της καθαρής αλήθειας στην δημόσια συζήτηση.
Ανεξαρτησία.
Πέραν από σκοπιμότητες, χρηματισμούς, διαφθορά, υπεράνω δηλαδή οποιοδήποτε συμφερόντων . Δικαστικό ρεπορτάζ σημαίνει προβολή της δικαιοσύνης με την πιο διαυγή και αντικειμενική οπτική. Ωστόσο αξίζει να σημειωθεί ότι αρκετές είναι οι φορές που οι δημοσιογράφοι του δικαστικού ρεπορτάζ σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν καταγγείλει δημόσια πως έχουν πέσει θύματα διάφορων εκφοβιστικών πρακτικών που σκοπό είχαν τον περιορισμό της έκφρασης και την «εξαφάνιση» σοβαρών γεγονότων.
Δικαιοσύνη και αμεροληψία.
Με το ρεπορτάζ του ο δικαστικός δημοσιογράφος, συντελεί όντως με τον τρόπο του στην εξασφάλιση μιας ισορροπίας στην Κοινή Γνώμη όταν έχει καταφέρει να εντρυφήσει στο αληθινό νόημα του επαγγέλματος. Η εμπιστοσύνη του κόσμου στο κύρος, την τιμιότητα και την αμεροληψία της δουλειάς του εξασφαλίζεται σταδιακά σε κάθε κάλυψη ρεπορτάζ που με αποδείξεις έχει φέρει στο φως της δημοσιότητας. Ο ρόλος εδώ είναι διττός καθώς το αληθινό ρεπορτάζ και η έρευνα κερδίζουν την εμπιστοσύνη των πολιτών ενώ ταυτόχρονα δεν θίγουν και τον ίδιο τον θεσμό της Δικαιοσύνης.
Ανθρωπότητα και ίση μεταχείριση.
Ο δημοσιογράφος όποιο ρεπορτάζ και να καλύπτει αποτελεί τη φωνή του ίδιου του πολίτη. Η εκδικητική αντιμετώπιση, οι διακρίσεις εις βάρος της μιας πλευράς δεν μπορούν να αποτελέσουν μέρος της πρακτικής του έντιμου δημοσιογράφου. Ας πάρουμε ως παράδειγμα τις ποινικές υποθέσεις, όπου η ίδια η Δικαιοσύνη ορίζει ότι «ο κάθε άνθρωπος είναι αθώος μέχρι αποδείξεως του αντιθέτου». Συνακολούθως, έτσι πρέπει να προσεγγίζει και ο δημοσιογράφος τα θέματα του μέχρι την τελική ετυμηγορία των αρμόδιων οργάνων. Ο δημοσιογράφος δεν είναι σε καμία περίπτωση δικαστής για να βγάζει καταδικαστικές αποφάσεις και να χαρακτηρίζει προσωπικότητες.
Ευθύνη.
Αποτελεί δεδομένο στοιχείο και χρέος του δημοσιογράφου να υπερασπίζεται αυτή την αξία με σεβασμό απέναντι στον πολίτη που αποζητά την έγκυρη ενημέρωση. Η πεμπτουσία της δημοσιογραφίας είναι η συνέπεια στην διασταύρωση της πληροφορίας. Επιπροσθέτως, ένα άλλο ζήτημα που προκύπτει σε αυτό το σημείο είναι η χρησιμότητα του να ενθαρρύνει την κριτική αλλά και να δέχεται την κριτική που του ασκείται προς βελτίωση των πρακτικών του.
Ο Edward R. Murrow, 1908-1965, Αμερικανός δημοσιογράφος είχε πει:
«Για να είσαι πειστικός πρέπει να είσαι πιστευτός. Για να είσαι πιστευτός πρέπει να είσαι αξιόπιστος. Για να είσαι αξιόπιστος πρέπει να είσαι αληθινός.»
Το κεφάλαιο «πηγή»
Το δικαστικό ρεπορτάζ από τη φύση του δεν προσφέρει καμία έτοιμη λύση, δεν δίνει καμία δεδομένη απάντηση, δεν υπόσχεται κανένα μαγικό ραβδί, για τον δημοσιογράφο. Απαιτεί ενδελεχή έρευνα, διαρκή αναζήτηση, επιμονή για την εύρεση των θεμάτων και δημόσια προβολή της πραγματικής αλήθειας- την πιο κρίσιμη δηλαδή αποστολή της δημοσιογραφίας.
Η αξιοπιστία της πηγής από την άλλη μπορεί να διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο στη διατύπωση των δημοσιογραφικών ορίων. Ακριβώς επειδή μια πηγή μεταφέρει ορισμένες πληροφορίες σε εμάς δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είναι και η αλήθεια. Ο δικαστικός συντάκτης απαιτείται να διεξάγει την δική του έρευνα, να διασταυρώνει τις πληροφορίες, να παραβρίσκεται στο ίδιο το δικαστήριο ώστε να ακούσει και να καταγράψει την ακροαματική διαδικασία.
Οι λειτουργοί της Θέμιδος από την πλευρά τους έχουν ένα τεράστιο μέρος ευθύνης όταν απευθύνονται μέσω των ΜΜΕ, στο κοινό.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η προστασία των πηγών αναγνωρίζεται ευρέως στο διεθνές δίκαιο ως βασική αρχή που στηρίζει την ελευθερία του Τύπου. Έχει αναγνωριστεί ειδικά από τα Ηνωμένα Έθνη και το Συμβούλιο της Ευρώπης. Κατά αυτόν τον τρόπο, θεωρείται αυτονόητο ο δικαστικός συντάκτης να προστατεύει την πηγή του ίσως κάτω από την ομπρέλα και του δημοσιογραφικού του απορρήτου.
Είναι «ιερή» η ιδιότητα του δημοσιογράφου;
Καταλήγοντας, ο ρόλος του δημοσιογράφου στις περίπλοκες και καχύποπτες, ομολογουμένως, κοινωνίες που ζούμε δεν είναι διόλου εύκολος. Είναι εκείνος ο επαγγελματίας που προβάλει την δημοκρατία, τους θεσμούς, τη Δικαιοσύνη, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ελευθερία, καλλιεργεί το επίπεδο της κοινωνίας και ηθικά μεταχειρίζεται τους πολίτες με τη γραφίδα και τον λόγο του.
Βέβαια όλα τα προαναφερθέντα αποτελούν χαρακτηριστικά του δημοσιογράφου που διακρίνεται για την ευσυνειδησία, το ακέραιο ήθος του και πορεύεται με όπλο του το θάρρος και την εντιμότητα. Τότε παύουμε πλέον να μιλάμε απλά για ένα επάγγελμα που διεκπεραιώνεται έναντι ορισμένης αμοιβής καθώς η όλη διαδικασία έχει μετουσιωθεί σε ένα λειτούργημα με πολλές αξίες και οφέλη προς το σύνολο της ίδιας της κοινωνίας.
Διαβάστε επίσης:
