Η φυγή των νέων ανθρώπων στο εξωτερικό συνεχίζεται με σημαντικές επιπτώσεις στην εθνική οικονομία και στην κοινωνία μας. Η Ελλάδα δυστυχώς βρίσκεται στην 112η θέση ανάμεσα σε 119 χώρες στην προσέλκυση ταλέντων (brain gain) και 106η στη διατήρησή τους στη χώρα (brain retention). Σύμφωνα με έρευνα, οι Έλληνες έφυγαν κυρίως διότι θεωρούν ότι δεν υπάρχει αξιοκρατία, προοπτικές εξέλιξης ή οι θέσεις εργασίας που θέλουν στην πατρίδα τους. Τα λεγόμενα «μυαλά» λαμβάνουν έτσι την απόφαση να δοκιμάσουν την τύχη τους στο εξωτερικό και οι περισσότεροι τα καταφέρνουν με μεγάλη επιτυχία κυνηγώντας τα όνειρα τους. Ήρθαμε σε επικοινωνία με τρεις νέους που ζουν το τελευταίο χρονικό διάστημα στο εξωτερικό. Μας μίλησαν για τις σπουδές τους, την νέα επαγγελματική καριέρα αλλά και τις διαφορές ανάμεσα στις δύο χώρες. Βέβαια, κλείνοντας τις συνεντεύξεις μας δεν μπορούσαμε να μην τους ρωτήσουμε, «Θα επιστρέφατε πίσω στην Ελλάδα;» Ας δούμε τι είχαν να μας πουν:
Νίκος Θεοδωράκης, Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Οξφόρδης και Σύμβουλος σε Διεθνή Δικηγορική Εταιρεία
O Νίκος λείπει στο εξωτερικό εδώ και δέκα χρόνια, αφού ολοκλήρωσε δηλαδή τις προπτυχιακές σπουδές του στη Νομική Σχολή Αθηνών. Αφού πέρασε από διάφορα πανεπιστήμια όπως το Harvard και το Cambridge, είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης τα τελευταία χρόνια, όπου διδάσκει διεθνές οικονομικό κι εμπορικό δίκαιο. Παράλληλα με την ακαδημία, ο Νίκος ασκεί δικηγορία σε διεθνές επίπεδο καθώς συμβουλεύει μεγάλες επιχειρήσεις σε ζητήματα διεθνούς εμπορικού δικαίου, τεχνολογίας, προστασίας δεδομένων και διασυνοριακών συναλλαγών. Επίσης, έχει διατελέσει σύμβουλος των Ηνωμένων Εθνών και άλλων διεθνών οργανισμών για ζητήματα καταπολέμησης διαφθοράς, προσφοράς τεχνογνωσίας και εκσυγχρονισμού κρατικών υποδομών ενώ έχει οριστεί ειδικός σύμβουλος της Κινεζικής κυβέρνησης για την πρωτοβουλία «One Belt One Road», και είναι από τους πρωτεργάτες δημιουργίας κανόνων διεθνούς διαιτησίας για την πρωτοβουλία αυτή.
Το ερώτημα αν θα επέστρεφε πίσω στην Ελλάδα φαίνεται να τον δυσκολεύει ιδιαίτερα- μας λέει πως «αγαπάω πολύ την Ελλάδα οπότε σίγουρα δεν θα απέκλεια αυτό το ενδεχόμενο στο μέλλον. Το ζητούμενο ωστόσο είναι πέρα από το θυμικό, το συναισθηματικό δέσιμο με την χώρα μας, να γίνουν συγκεκριμένες δομικές μεταρρυθμίσεις ώστε η επιστροφή στην πατρίδα να είναι πράγματι ρεαλιστική επιλογή, και όχι παράλογη θυσία. Η αξιοκρατία, η καταπολέμηση της διαφθοράς, ο εκσυγχρονισμός του κράτους είναι έννοιες που ακούμε καθημερινά εδώ και χρόνια, αλλά πρέπει επιτέλους να γίνουν πράξη. Οι περισσότεροι νέοι που είμαστε στο εξωτερικό θέλουμε να επιστρέψουμε, να χτίσουμε τη ζωή μας στην Ελλάδα, να δημιουργήσουμε και να ονειρευτούμε. Αυτό που περιμένουμε όμως απ’ το κράτος είναι να δημιουργήσει τα αντίστοιχα κίνητρα προς την γενιά του brain drain για να επιτύχουμε το πολυπόθητο brain gain. Σε ότι με αφορά έχω αρκετούς πελάτες στην Ελλάδα μέσω της δικηγορικής μου εταιρείας και σκοπεύω να εντατικοποιήσω τις ανάλογες προσπάθειες, με ορίζοντα κάποια στιγμή να επιστρέψω στη χώρα».
Γεροκωνσταντής Χρυσοβαλάντης, Λονδίνο, Sales Account Manager
«Τους τελευταίους πέντε μήνες ζω και εργάζομαι στο Λονδίνο ως Sales Account Manager στο IT industry. Η προσαρμογή στο Ηνωμένο Βασίλειο ήταν πιο δύσκολη από ότι περίμενα αλλά είχα μεγάλο purpose για να κάνω αυτή την επιλογή. Ένιωσα κυριολεκτικά σαν το Χατζηχρήστο με μία βαλίτσα στο χέρι. Δε γνωρίζεις τίποτα και κανέναν. Εδώ όλα είναι οργανωμένα αν βάζεις καθημερινούς μικρούς στόχους μπορείς να προσαρμοστείς σύντομα εφόσον ξέρεις πολύ καλά και τη γλώσσα. Η αλήθεια είναι πως δεν πιστεύω στην τύχη για αυτό ήρθα qualified με πλάνο και προπάντως προετοιμασμένος ψυχολογικά για να μπω στον εργασιακό τομέα της Μεγάλης Βρετανίας ο οποίος διαφέρει σημαντικά από τον εργασιακό τομέα της Ελλάδας σε όποια εταιρεία και αν εργάζεσαι. Στη δική μου περίπτωση που στεγαζόμαστε κάτω από Αμερικανική εταιρεία μπορώ να πω πως η οργάνωση είναι κορυφαία και εδώ νοιάζονται για το ανθρώπινο δυναμικό επενδύοντας σε αυτό με ποικίλους τρόπους καθημερινά.
Μία συνηθισμένη ημέρα στη δουλειά ξεκινάει με γυμναστική και meditation το πρωί που θα μας προετοιμάσει σωματικά και ψυχικά για να ξεκινήσουμε την ημέρα μας συγκεντρωμένοι. Το μεσημέρι έχουμε lunch break όπως επίσης και networking events. Τις ώρες τις δουλειάς «money hours» δουλεύουμε ασταμάτητα χωρίς κανένα distraction με σκοπό να πετύχουμε τους στόχους της εταιρείας. Το Λονδίνο είναι ένα πολυπολιτισμικό κέντρο και ο ανταγωνισμός είναι μεγάλος. Εδώ προσγειώνονται όλοι από όλες τις χώρες του κόσμου για να διεκδικήσουν κάτι. Επειδή πιστεύω ότι εμείς δημιουργούμε το περιβάλλον που θα ζήσουμε και όχι οι συνθήκες, η ζωή και η εργασία για εμένα εδώ κυλάει ομαλά.
Για την οικονομική κρίση στην Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια ακούω ειδικούς να ισχυρίζονται ότι η κρίση είναι στο μυαλό των Ελλήνων και όχι στα οικονομικά. Είναι κάτι με το οποίο διαφωνώ καθέτως. Δεν είμαι οικονομολόγος αλλά έχοντας αποφοιτήσει από το οικονομικό τμήμα του Παντείου Πανεπιστημίου και μελετώντας χρηματοοικονομικά και βιβλία ανθρώπινης ψυχολογίας πιστεύω πως τα πάντα ξεκινάνε από την κρίση των οικονομικών ενός household για παράδειγμα. Ζούμε σε ένα οικονομικό πλανήτη που όλα κοστίζουν και όλα έχουν μία τιμή. Επομένως αν τα οικονομικά μας δεν είναι σε καλή κατάσταση τότε θα επηρεαστεί άμεσα το μυαλό, η ψυχολογία, οι σχέσεις, η διατροφή, η εκπαίδευση και η ψυχαγωγία μας. Από την άλλη πιστεύω ότι ανεξαρτήτως χώρας, θρησκείας, φυλής και κατάστασης μπορεί ο καθένας να πετύχει τους στόχους του οπουδήποτε και αν βρίσκεται. Για εμένα το βασικό ερώτημα δεν ήταν αν θα φύγω από την Ελλάδα για το εξωτερικό ή αν θα μείνω στην Ελλάδα. Η ερώτηση ήταν ποιος είναι ο καλύτερος και συντομότερος δρόμος για εμένα προσωπικά ο οποίος θα με οδηγήσει να φτάσω στο 100% των δυνατοτήτων μου.
Ως άνθρωπος επίσης δεν είχα ποτέ στο μυαλό μου ότι πρέπει να έχω κάποια μόνιμη βάση. Αυτή την περίοδο βοηθάω τη Βρετανική οικονομία και είμαι πολύ χαρούμενος για αυτό. Το αν η Ελλάδα θα ήταν μία από τις βάσεις μου στο μέλλον δεν είναι απίθανο καθώς πιστεύω πως οι Έλληνες έχουμε κάτι ιδιαίτερο, δύσκολα το βάζουμε κάτω και μπορούμε να ξαναγεννηθούμε από τις στάχτες μας. Είμαστε πολύ δημιουργικοί και ικανοί, επομένως στο κυνήγι των στόχων μου ο δρόμος μου μπορεί να να περάσει από εκεί όπου ξεκίνησαν όλα, όχι μόνο για εμένα, αλλά και για τη δημοκρατία, τη φιλοσοφία, την ιατρική και πολλές ακόμα επιστήμες και τέχνες. “
Γιάννης/ Brian Μπαριάμης, Λονδίνο, απόφοιτος MSc Finance, τραπεζικός υπάλληλος
“Ονομάζομαι Γιάννης/ Brian Μπαριάμη, και ζω στο Λονδίνο τα τελευταία 2.5 χρόνια. Είμαι τελειόφοιτος του τμήματος Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Ήρθα στην Αγγλία το Σεπτέμβριο του 2016 για να σπουδάσω MSc Finance στο Warwick Business School. Αυτή την στιγμή εργάζομαι σε μια επενδυτική τράπεζα στο City.
Πολύ-πολιτισμικότιτα
Σε οποιοδήποτε μέρος και αν βρεθείς, δυσκολεύεσαι να βρεις 2 ανθρώπους που να μοιάζουν. Η Αγγλία είναι πολύ ανοικτή στο διαφορετικό. Εγώ προσωπικά το θεωρώ πολύ ενδιαφέρον γιατί πάντα βρίσκω τον εαυτό μου να μαθαίνει κάτι καινούριο και να βιώνει ήθη και έθιμα από διαφορετικές χώρες.
Καιρός
Εδώ δεν υπάρχει σύγκριση με την Ελλάδα σε κανένα επίπεδο. Συννεφιά, κρύο και βροχή γίνεται η καθημερινότητα σου και όσο πιο γρήγορα το αποδεχτείς τόσο πιο εύκολη θα είναι η προσαρμογή σου. Ο ήλιος είναι είδος πολυτελείας και τις μέρες που μας κάνει την χάρη να εμφανιστεί όλο το Λονδίνο αλλάζει πρόσωπό και ξαφνικά μεταμορφώνεται σε μια άλλη πόλη.
Φαγητό / Διασκέδαση
Και σε αυτή την κατηγορία έχουμε ξεκάθαρο νικητή ( εκτός και αν είμαι ο μόνος που πιστεύω ότι σαν το φαγητό της μάνας μου δεν έχει ). Σίγουρα έχει τεράστια ποικιλία από είδη φαγητού αλλά τα προϊόντα που βρίσκεις στο σουπερμάρκετ δεν συγκρίνονται από θέμα ποιότητας με τα ελληνικά. Όσο αφορά την διασκέδαση, μπορείς να βρεις τα πάντα (ελληνικά club, pubs, bars, musicals, θέατρο κτλ).
Σε γενικές γραμμές θα έλεγα ότι η προσαρμογή στην χώρα είναι θέμα ανθρώπου και χαρακτήρα.
Επιστροφή στην Ελλάδα;
Η Ελλάδα προσφέρει αυτή την στιγμή πολλές ευκαιρίες για να αλλάξεις την καθημερινότητα. Η κρίση είχε το καλό σκέλος που ανέδειξε ανάγκες, τις οποίες κάποιος entrepreneur μπορεί να εκμεταλλευτεί.
Αν όμως δεν έχεις το entrepreneurial μέσα σου, τότε η εύκολη απάντηση είναι, όχι δεν θα γύρναγα στην Ελλάδα για τους παρακάτω λόγους:
Επαγγελματική σταδιοδρομία στην Αγγλία, ειδικά στον τομέα μου, δεν μπορεί να συγκριθεί με τις ευκαιρίες που έχεις στην Ελλάδα.
Το εκπαιδευτικό σύστημα και οι ευκαιρίες που μπορείς να δώσεις στα παιδιά σου στο μέλλον είναι περισσότερες. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο όταν μερικά από τα καλύτερα πανεπιστήμια στον κόσμο βρίσκονται εδώ (Oxford, Cambridge, UCL, Warwick).
Αλλά
Πολλά εξαρτώνται από την κατάσταση που θα βρίσκεσαι στην κρίσιμη ηλικία των “28-32”. Εάν έχεις καταφέρει να χτίσεις μια οικογένεια και είσαι χαρούμενος με την καθημερινότητα σου στην Αγγλία, δεν βρίσκω κάποιο λόγο να γυρίσεις. Σε αντίθετη περίπτωση, η απόφαση της επιστροφής ή μη πρέπει να περιλαμβάνει και άλλες μεταβλητές. Όσον αφορά εμένα, είμαι μόλις 25 χρονών και δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου στην Ελλάδα για τα επόμενα 5 χρόνια. Στα 30, θα ξαναγίνει μια αξιολόγηση των επιλογών, και φυσικά, η απόφαση μπορεί να αλλάξει.”
