Διεθνείς αντιδράσεις και κυρίως ερωτηματικά προκαλεί η στάση της Ουνέσκο η οποία πέραν των φραστικών καταδικών, δεν έχει κινήσει ακόμα ουσιαστική νομική διαδικασία κατά της Τουρκίας.
Σύμφωνα με νομικούς, καθηγητές, αλλά και Ιεράρχες, υπάρχει κατάφωρη παραβίαση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η προσφυγή στο Ευρωπαικό Δικαστήριο θα έπρεπε να είναι μονόδρομος , κυρίως υπό την αιγίδα της Ουνέσκο.
Το θέμα των προσφυγών ανέδειξε μιλώντας στον Αντ1, ο Μητροπολίτης Νέας Ιωνίας κ. Γαβιήλ, ο οποίος αναφέρθηκε στην παραβίαση του δικαιώματος της θρησκευτικής ελευθερίας , αναφέροντας ότι είναι δικαίωμα καθενός που θεωρεί ότι θίγεται να κάνει προσφυγή.
Νομικό υπόστρωμα
Το νομικό υπόβαθρο για την προσφυγή πάντως έχει ήδη περιγράψει με επιστολή του προς τους Ευρωπαίους συναδέλφους του, ο πρόεδρος του ΔΣΑ, Δημ. Βερβεσός
«..Μετά την κήρυξή της ως μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, η Αγία Σοφία προστατεύεται κατά το διεθνές δίκαιο από την Διεθνή Σύμβαση για την προστασία της Παγκοσμίου Πολιτιστικής και Φυσικής κληρονομιάς της 23ης Νοεμβρίου 1972.Συμφώνως προς τα άρθρα 4 και 6 παρ. 1 της Συμβάσεως α) Έκαστον των Κρατών Μελών θα κάνη ό,τι είναι δυνατόν όπως πραγματοποιηθεί ο προσδιορισμός, η προστασία, η συντήρησις, η αξιοποίησις και η μεταβίβασις εις τας μελλούσας γενεάς της κειμένης επί του εδάφους του πολιτιστικής και φυσικής κληρονομίας και β) τα Κράτη Μέλη αναγνωρίζουν ότι η πολιτιστική και φυσική κληρονομιά αποτελεί παγκόσμιον κληρονομίαν εις την προστασίαν της οποίας άπασα η διεθνής κοινότης έχει το καθήκον να συμπράττη.
Στις ως άνω διεθνείς υποχρεώσεις συμπεριλαμβάνεται προδήλως, κατά το σκοπό των σχετικών διατάξεων, η διατήρηση του οικουμενικού χαρακτήρα των μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Στην περίπτωση της Αγίας Σοφίας, ο χαρακτήρας αυτός συναρτάται με την διατήρηση της προστασίας της ως μνημείου και του ιστορικού προορισμού της, της ελεύθερης πρόσβασης όλων σε αυτήν και της απόλυτης διαφύλαξης των βυζαντινών αγιογραφιών και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της , που κινδυνεύουν από τις παρεμβάσεις για την μετατροπή της σε ισλαμικό τέμενος».
Δεδομένο πάντως θεωρείται πως θα ακολουθήσουν πολλές μεμονωμένες προσφυγές.
