Της Ελένης Τσιάβο
Η «εξάρτηση» στην ετυμηγορία ενός Ολλανδού δικαστή από πληροφορίες που εξασφάλισε από ένα εργαλείο δημιουργίας τεχνητής νοημοσύνης για την έκδοση μιας πρόσφατης απόφασης, έχει πυροδοτήσει έντονες συζητήσεις στη χώρα και εγείρει κρίσιμα ερωτήματα σχετικά με την αξιοπιστία και την απόδοση δικαιοσύνης από αποφάσεις που υποστηρίζονται από την AI τεχνολογία.
Τόσο οι νομικοί όσο και οι ειδικοί της τεχνητής νοημοσύνης έχουν εκφράσει την αγανάκτηση τους απέναντι στο σενάριο ενός δικαστή που χρησιμοποιεί τεχνητή νοημοσύνη.
Ωστόσο, η γενετική τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί πια να αγνοηθεί ούτε στην κοινωνία ούτε στον νομικό τομέα.
Το ερώτημα παραμένει: είναι απαράδεκτη μια ετυμηγορία που βασίζεται στο GenAI ή θα μπορούσε να αποτελέσει μια καινοτόμο προσέγγιση στις δικαστικές αποφάσεις με την προϋπόθεση ωστόσο ότι θα χρησιμοποιηθεί σωστά;
Καθώς η τεχνολογία εξελίσσεται ραγδαία, η τεχνητή νοημοσύνη έχει έρθει για να δημιουργήσει νέες συνθήκες διαβίωσης που θα βασίζονται στην επεξεργασία τεράστιων ποσοτήτων δεδομένων και σε έξυπνες συμβάσεις. Βασικό της εργαλείο η κατασκευή προγραμμάτων υπολογιστών που μιμούνται την ανθρώπινη νοημοσύνη, ανοίγοντας, κατ’ αυτόν τον τρόπο, νέους ορίζοντες στον τομέα της δημιουργικότητας και όχι μόνο.
GenAI και δίκαιη δίκη
Στην συγκεκριμένη υπόθεση, ο ενάγων ζήτησε αποζημίωση για την απώλεια της παραγωγής από τα ηλιακά πάνελ ως αποτέλεσμα της επέκτασης στέγης του γείτονά του.
Σύμφωνα με τον Ολλανδικό Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, το δικαστήριο, όταν καταλήξει σε επιδίκαση ζημίας, θα πρέπει το ίδιο να εκτιμήσει τη ζημία ή, ως δευτερεύουσα επιλογή, να παραπέμψει την εκτίμηση σε ξεχωριστή διαδικασία.
Σύμφωνα με την πάγια νομολογία του Ανώτατου Δικαστηρίου των Κάτω Χωρών, το δικαστήριο πρέπει να τηρεί την αρχή της δίκαιης δίκης κατά την εκτίμηση της ζημίας.
Όπως ορίζεται, οποιαδήποτε απόφαση αντίθετη για κάποιο από τα μέρη δεν θα πρέπει να βασίζεται σε αποδεικτικά στοιχεία τα οποία το οποιοδήποτε μέρος δεν είχε την ευκαιρία να σχολιάσει.
Σε αυτή την περίπτωση, το δικαστήριο χρησιμοποίησε το GenAI για να υπολογίσει τη διάρκεια ζωής των ηλιακών συλλεκτών και τη μέση τιμή ανά κιλοβατώρα.
Οι επικριτές αυτής της μεθόδου δηλώνουν ότι δεν είναι σαφές σε ποια μοντέλα βασίστηκε το εργαλείο GenAI κατά την παροχή αυτής της αξιολόγησης, γεγονός που εμπόδισε την ικανότητα του ερωτώμενου να υπερασπιστεί τη θέση του, παραβιάζοντας έτσι την αρχή της δίκαιης ακρόασης.
Ο δικαστής και το διαδίκτυο
Η υπόθεση θυμίζει προηγούμενες δικαστικές αποφάσεις που βασίζονται σε πληροφορίες που ο δικαστής έψαξε ανεξάρτητα στο διαδίκτυο.
Μεταξύ αυτών, είναι μια απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου το 2011, που αφορούσε έναν κηδεμόνα που είχε αγοράσει ένα σύστημα διαχείρισης σε βάρος του προστατευόμενου ατόμου.
Το ολλανδικό Εφετείο είχε αποφασίσει ότι ο κηδεμόνας έπρεπε να επιστρέψει το τίμημα αγοράς επειδή το σύστημα χρησιμοποιήθηκε περισσότερο για την υποστήριξη της διοίκησης του κηδεμόνα παρά για την εκπροσώπηση των συμφερόντων του προστατευόμενου ατόμου.
Το δικαστήριο έλαβε τις πληροφορίες αυτές ανεξάρτητα μέσω του Διαδικτύου. Ως προς αυτό, το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε ότι το δικαστήριο παραβίασε την αρχή της δίκαιης δίκης καθώς δεν δόθηκε στον διαχειριστή η ευκαιρία να απαντήσει στα γεγονότα που συγκέντρωσε το δικαστήριο.
Σε άλλη απόφαση του 2008, το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε ότι οι πληροφορίες προέρχονταν από μια γενικά γνωστή πηγή, στην προκειμένη περίπτωση μια εφημερίδα.
Αυτό εγείρει το ερώτημα: ποια γεγονότα που βρέθηκαν στο Διαδίκτυο μπορούν να θεωρηθούν ως κοινώς γνωστά;
Στο ολλανδικό ποινικό δίκαιο, το ζήτημα έχει αντιμετωπιστεί από τα δικαστήρια, δεδομένου ότι μια πανομοιότυπη αρχή των κοινώς γνωστών γεγονότων ισχύει σε αυτόν τον τύπο δικαίου. Ως εκ τούτου, μπορούμε να συνδέσουμε τον τρόπο με τον οποίο έχει αντιμετωπιστεί το ζήτημα στο ποινικό δίκαιο και την εφαρμογή του στο δίκαιο των αστικών αποδεικτικών στοιχείων.
Το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε ότι τα γεγονότα που είναι ευρέως γνωστά για το κοινό γενικά περιλαμβάνουν πληροφορίες που δεν προϋποθέτουν εξειδικευμένες γνώσεις και η ορθότητα των οποίων δεν τίθενται εύλογα υπό αμφισβήτηση.
Μπορεί κανείς να υποθέσει ότι εάν υπάρχει εύλογος τρόπος αμφισβήτησης του γεγονότος που φέρεται εναντίον του εναγόμενου, πιθανότατα θα ήθελε να το πράξει και πρέπει να του δοθεί η ευκαιρία να το πράξει. Έτσι, ανεξάρτητα από το αν ένας δικαστής αναζητά κάτι στο Διαδίκτυο, συμβουλεύεται ένα εργαλείο GenAI ή βασίζεται στις δικές του γνώσεις, όταν μια πραγματική λεπτομέρεια αποτελεί τη βάση μιας απόφασης, η δικαιοσύνη πρέπει να εξετάσει εάν το γεγονός είναι εύλογα συζητήσιμο για να να εξετάσει εάν θα πρέπει να επιτραπεί στα μέρη να το σχολιάσουν.
Το μέλλον
Σαφώς, η ανάπτυξη του GenAI δεν μπορεί να αναστραφεί και θα χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο σε κάθε τομέα, ακόμη και στο δικαστικό σύστημα. Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι τα αποτελέσματα θα είναι απαράδεκτα ή θα παραβιάζουν δικαιώματα.
Είναι σημαντικό το GenAI να μην θεωρείται αξιόπιστη πηγή, αλλά ως μέθοδος εύρεσης αξιόπιστων πηγών. Αν και το GenAI είναι μια εντελώς νέα πηγή για τη συλλογή πληροφοριών, τα ζητήματα δίκαιης ακρόασης σχετικά με πραγματικές κρίσεις που σχηματίζονται με βάση το GenAI μπορούν να προσεγγιστούν με τον ίδιο τρόπο που τείνει κανείς να κάνει με τις παραδοσιακές μεθόδους συλλογής πληροφοριών. Τα εργαλεία GenAI προσφέρουν συχνά τη δυνατότητα εμφάνισης αναφορών σε μια απάντηση.
Τι είναι Γενετική Τεχνητή Νοημοσύνη;
GenAI είναι το ακρωνύμιο της Γενετική Τεχνητή Νοημοσύνη.
Ένα υποσύνολο τεχνητής νοημοσύνης που εστιάζει στη δημιουργία περιεχομένου, συμπεριλαμβανομένων κειμένου, εικόνων, βίντεο και άλλων. Τα συστήματα GenAI έχουν σχεδιαστεί για να μιμούνται την ανθρώπινη δημιουργικότητα και να παράγουν περιεχόμενο αυτόνομα. Αυτά τα συστήματα χρησιμοποιούν τεχνικές βαθιάς μάθησης, ιδιαίτερα παραλλαγές νευρωνικών δικτύων όπως τα επαναλαμβανόμενα νευρωνικά δίκτυα (RNN) και Generative Adversarial Networks (GAN), για να ολοκληρώσουν τα καθήκοντά τους.
Χρησιμοποιεί τεχνικές μηχανικής μάθησης για να μάθει και να δημιουργήσει νέα δεδομένα που θα «χτίσουν» ένα μοναδικό αποτέλεσμα. Η γενετική τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να δουλέψει πάνω σε διάφορους τύπους, όχι μόνο σε κείμενο. Μπορεί να σχεδιάσει ρεαλιστικούς εικονικούς βοηθούς που παράγουν ανθρωποειδείς απαντήσεις, να αναπτύξει βιντεοπαιχνίδια με δυναμικό και εξελισσόμενο περιεχόμενο αλλά και να αποτελέσει βάση για τη δημιουργία ακόμη πιο εξελιγμένων μοντέλων ΑΙ.
