Ο χρόνος αναμονής για την Δικαιοσύνη τελείωσε… απαραίτητος πλέον ο προληπτικός έλεγχος συνταγματικότητας των νόμων

Γράφει ο δικηγόρος Αντώνης Αργυρός

1.Είναι αυτονόητο ότι η κρατική Εξουσία με οποιαδήποτε μορφή της, πρέπει να ασκείται σύμφωνα με το Σύνταγμα, την ΕΣΔΑ, και την Ευρωπαϊκή έννομη τάξη και υπόκειται σε πλήρη έλεγχο της δικαστικής εξουσίας. Σύμφωνα με το άρθρο 26 Συντάγματος η δικαστική λειτουργία ασκείται από τα δικαστήρια και οι αποφάσεις των εκτελούνται στο όνομα του Ελληνικού Λαού. Το Σύνταγμα προβλέπει την υποχρέωση των δικαστών να μην εφαρμόζουν νόμους, οι οποίοι αντίκεινται στο Σύνταγμα (άρθρο 93 παρ. 4 Συντάγματος) και αφετέρου προβλέπει ότι οι δικαστές κατά την άσκηση των καθηκόντων τους υπόκεινται μόνο στο Σύνταγμα και τους νόμους (άρθρο 87 παρ. 2 Συντάγματος).Η κακή νομοθέτηση βασανίζει έναν ολόκληρο λαό μαζί με την μονίμως βραδυπορούσα Δικαιοσύνη. Τα ελληνικά δικαστήρια οφείλουν, ελέγχουν αυτεπαγγέλτως τη συνταγματικότητα κάθε διάταξης (ουσιαστικού και τυπικού) νόμου που καλούνται να εφαρμόσουν ασκούντα διάχυτο δικαστικό έλεγχο.

2.Η αρχή του κράτους δικαίου (άρθρα 1 παρ 3, 2 παρ. 1 και 25 παρ. 1 εδ. α΄ του Συντάγματος (βλ. ΣτΕ Ολομέλεια 1738/2017, ΣτΕ 732/2019 επτ., 2669/2022, 1056-1058/2020 κ.ά.)επιβάλλει την καλή νομοθέτηση και τον πολιτικό έλεγχο συνταγματικότητος των νόμων(από τον ΠτΔ² και την Βουλή³).Αλλωστε κατά το άρθρο 1 παρ 3 του Συντάγματος, όλες οι εξουσίες πρέπει να ασκούνται όπως ορίζει το Σύνταγμα. Συνεπώς δεν είναι επιτρεπτή η αντίθετη με το Σύνταγμα νομοθέτηση. Τελικά τον ρόλο του κατασταλτικού ελέγχου συνταγματικότητος έχουν αποκλειστικά και μόνον τα δικαστήρια⁴ (άρθρο87 παρ 2 και 93 παρ4 του Συντάγματος),αφού μόνο οι δικαστές διαθέτουν λειτουργική ανεξαρτησία (βλ άρθρο 87παρ 2 Σ) πλην όμως ο δρόμος αυτός του ελέγχου αντισυνταγματικότητάς είναι εξαιρετικά μακρύς, ενδεικτικά :

Α) ΣτΕ869/2025: Αντισυνταγματική η αναστολή ή απενεργοποίηση ΑΦΜ φορολογουμένου σε περίπτωση φοροδιαφυγής:

Η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας (869/2025) έκρινε αντισυνταγματικές τις διατάξεις του νόμου 4174/2013 ότι «οι διατάξεις του ν. 4174/2013 που προβλέπουν τη δυνατότητα αναστολής της χρήσης ή απενεργοποίησης του ΑΦΜ σε περίπτωση φοροδιαφυγής και παρέχουν νομοθετική εξουσιοδότηση προς τον Διοικητή της ΑΑΔΕ για τον ορισμό περιπτώσεων αναστολής ή απενεργοποίησης του ΑΦΜ και των συνεπειών της αναστολής και της απενεργοποίησης, αντίκεινται στο Σύνταγμα, διότι η αναστολή χρήσης ή η απενεργοποίηση του ΑΦΜ λόγω φοροδιαφυγής συνιστά βαθιά επέμβαση στην οικονομική ζωή του φορολογούμενου, φυσικού ή νομικού προσώπου, η οποία κατ’ ουσίαν ισοδυναμεί με απαγόρευση άσκησης της οικονομικής δραστηριότητας». Πέρασαν δηλαδή δώδεκα χρόνια από την ισχύ του νόμου, επήλθαν σημαντικές συνέπειες στους φορολογουμένους και τελικά κρίθηκε ο νόμος αντισυνταγματικός.

Β) Αποφάσεις του ΣτΕ146-149/2025 Ολ που έκριναν αντισυνταγματικό το σύστημα κινήτρων του ΝΟΚ (ν. 4067/2012):

Το Δικαστήριο επισήμανε ότι ο λόγος για τον οποίον οι οικείες διατάξεις κρίνονται αντισυνταγματικές στοιχεί προς παγία νομολογία του Δικαστηρίου, την οποία ο νομοθέτης δεν έλαβε υπόψη κατά τη θέσπιση του Ν.Ο.Κ. (ν. 4067/2012), προκειμένου να διαφυλάξει την αρχή της ασφάλειας δικαίου. Η αρχή αυτή υπηρετείται όταν η νομολογία των ανωτάτων Δικαστηρίων λαμβάνεται υπόψη κατά τη νομοθέτηση”. Ο Πρόεδρος ΣτΕ καθηγητής Μι. Πικραμμένος για Νέο Οικοδομικό Κανονισμό (ΝΟΚ): «Ο νομοθέτης του 2012 όφειλε να λάβει υπόψιν του την παγιωμένη νομολογία.» Το ΣτΕ μετά από 13 χρόνια έκρινε τον ΝΟΚ (Νόμος 4067/2012) αντισυνταγματικό(ΣτΕ 146-149/2025 Ολ)! Αποτέλεσμα η Πολιτεία θα κληθεί να πληρώσει εκατομμύρια ευρώ για αποζημιώσεις, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 105 ΕισΝΑΚ, με χιλιάδες οικοδομικές άδειες που είναι σε αναμονή και μελέτες που πρέπει να γίνουν εξαρχής με δεκάδες χιλιάδες ευρώ που θα πρέπει να πληρωθούν εκ νέου.

Γ)Αντισυνταγματική κρίθηκε από την Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας διάταξη νόμου που καταργεί κανονιστική πράξη, κατά της οποίας εκκρεμεί αίτηση ακυρώσεως, θεσπίζοντας ρύθμιση όμοια με της καταργούμενης πράξης (ΣτΕ Ολ 1530/2023).

Δ)Αντισυνταγματικές κρίθηκαν οι διατάξεις του Ν. 4472/2017 περί νέου ειδικού μισθολογίου των ιατρών του Ε.Σ.Υ. (ΣτΕ Ολ 1408/2022)

Ε)Με την ΣτΕ 3037/2008 κρίθηκαν αντισυνταγματικές οι διατάξεις του άρθρου 10 ν 2323/1995,στο μεταξύ η διάταξη είχε αντικατασταθεί με το άρθρο 10 του ν. 3377/2005 και τελικά κρίθηκε με την 694/2013 ΣτΕ Ολ⁵.

3.Διαπιστώνεται λοιπόν ότι: Ο κατασταλτικός έλεγχος της συνταγματικότητος των νόμων γίνεται κατά κανόνα με ιδιαίτερη βραδύτητα⁶, αφού έχουν δημιουργηθεί πραγματικές και νομικές καταστάσεις (όπως συμβαίνει και στα παραδείγματα που προανέφερα) που τα τετελεσμένα δεν μπορούν να ανατραπούν και το Δημόσιο κινδυνεύει να καταβάλει υπέρογκες αποζημιώσεις ,λόγω της αντισυνταγματικής νομοθέτησης. Προληπτικός έλεγχος της συνταγματικότητος των νόμων υπάρχει σύμφωνα με το άρθρο 73, παρ. 2, του Συνάγματος, προβλέπεται η διατύπωση της γνώμης του Ελεγκτικού Συνεδρίου πριν την ψήφιση νομοσχεδίου που αφορά σε απονομή σύνταξης και τις προϋποθέσεις της. Στη συνέχεια, σύμφωνα με το άρθρο 95, παρ. 1, περ. δ΄, εισάγεται η υποχρέωση σύνταξης πρακτικού επεξεργασίας πριν την έκδοση προεδρικού διατάγματος, ήτοι πριν την έκδοση ουσιαστικού νόμου. Τέλος, το άρθρο 65, παρ. 5, του Συντάγματος αναφέρεται στη σύσταση της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής, η οποία, σύμφωνα με το άρθρο 74, παρ. 1, αναλαμβάνει τη νομοτεχνική επεξεργασία των νομοσχεδίων και των προτάσεων νόμων. Λόγω της φύσεως του ελέγχου, ως συμβουλευτικού, αυτονόητα δεν υφίσταται νομική δεσμευτικότητα της γνωμοδοτικής κρίσης του οργάνου.

4.Είναι σημαντική η ενίσχυση του προληπτικού δικαστικού ελέγχου⁷, όλων των υπό ψήφιση νόμων⁸,αλλά και κανονιστικών πράξεων προς την κατεύθυνση αποτροπής της θέσης σε ισχύ τυχόν αντισυνταγματικών διατάξεων, με την καθιέρωση προληπτικού ελέγχου συνταγματικότητας των νόμων⁹ και την καθιέρωση προληπτικού ελέγχου όλων των κανονιστικών πράξεων, των Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου και των interna corporis της Βουλής, από το Συμβούλιο της Επικρατείας.

Είναι το ζήτημα αυτό, ένα από τα κορυφαία που πρέπει να αντιμετωπίσει άμεσα, η επικείμενη Συνταγματική Αναθεώρηση ,στο μεταξύ θα ήταν ευκταίο να προβλεφθεί στην διάταξη του άρθρου 58 του ν 4622/2019 να προστεθεί υποχρέωση αναφοράς και συμμόρφωσης στην σχετική για το ζήτημα νομολογίας του ΣτΕ, ΑΕΔ και του ΕΔΔΑ, περίληψη των οποίων παρατίθεται ειδικά σε κάθε νέα ρύθμιση.

12/5/2025