Tου Στέργιου Κωνσταντίνου
«Στέργιος Κωνσταντίνου & Συνεργάτες – SGKLegal»
Δικηγόρος, Advanced LLM (IP & ICT Law)
Η εγκατάσταση συστημάτων καμερών για την αναγνώριση πινακίδων οχημάτων και την επιβολή του ΚΟΚ έχει γίνει ένα από τα πιο επίκαιρα ζητήματα για την τοπική αυτοδιοίκηση. Οι Περιφέρειες, στο πλαίσιο ελέγχου της κυκλοφορίας έχουν ήδη προχωρήσει σε εκτεταμένες εγκαταστάσεις ενώ ταυτόχρονα, πολλοί Δήμοι έχουν ξεκινήσει ή σχεδιάζουν παρόμοια έργα.
Ωστόσο, υπάρχει ένα σοβαρό νομικό κενό που αν δεν αντιμετωπιστεί, ενδέχεται να διασαλεύσει τον σκοπό της λειτουργίας των εν λόγω καμερών, ήτοι την επιβολή προστίμων.
1. Τι Προβλέπει η Υφιστάμενη Νομοθεσία
1.1. Αρμοδιότητα των Ο.Τ.Α.
Το θεμελιώδες νομοθετικό πλαίσιο που διέπει την εγκατάσταση καμερών σε δημόσιους χώρους βρίσκεται στον ν. 3917/2011, όπως ισχύει[1]. Σύμφωνα με το άρθρο 14 παρ. 1 του νόμου αυτού, η «εγκατάσταση και λειτουργία συστημάτων επιτήρησης» επιτρέπεται μόνο για συγκεκριμένους σκοπούς, συμπεριλαμβανομένης της διαχείρισης της κυκλοφορίας.
Ωστόσο, ο νόμος θέτει μια κρίσιμη προϋπόθεση: η εγκατάσταση και λειτουργία συστημάτων επιτήρησης σε δημόσιους χώρους επιτρέπεται, σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 14 ν. 3917/2011, αποκλειστικά από κρατικές αρχές.
1.2. Ποιες είναι οι «Κρατικές Αρχές»;
Το ΠΔ 75/2020 διευκρινίζει ότι ως κρατικές αρχές, στο πλαίσιο της χρήσης καμερών σε δημοσίους χώρους, ορίζονται οι δημόσιες αρχές που είναι αρμόδιες για την πρόληψη, διερεύνηση, ανίχνευση ή δίωξη των εγκλημάτων, εν προκειμένω «η Ελληνική Αστυνομία, το Πυροσβεστικό Σώμα και το Λιμενικό Σώμα».
Σύμφωνα με τον ν. 3852/2010, όπως ισχύει (εφεξής «Καλλικράτης»), οι Δήμοι και οι Περιφέρειες είναι νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και αποτελούν τον πρώτο και τον δεύτερο (αντίστοιχα) βαθμό τοπικής αυτοδιοίκησης (άρθρο 1 παρ. 1 και άρθρο 3 παρ. 1 ν. 3852/2010). Συνεπώς, οι Ο.Τ.Α. δεν συνιστούν κρατικές αρχές και αντιστοίχως δεν μπορούν, βάσει του υφισταμένου πλαισίου, να εγκαταστήσουν και να λειτουργήσουν κάμερες σε δημοσίους χώρους.
1.3. Αλλάζει κάτι με τον Νέο ΚΟΚ;
Ο νέος Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας (ν. 5209/2025) που τέθηκε σε ισχύ τον Σεπτέμβριο 2025 δεν αλλάζει αυτή την πραγματικότητα.
Αν και ο νέος Κ.Ο.Κ. στο κάνει αναφορά στην επιβολή προστίμων μέσω καμερών (λ.χ. παρ. 4 άρθρο 107 Κ.Ο.Κ), δεν προβλέπει τίποτα ειδικότερο ως προς την εγκατάσταση και την λειτουργία των καμερών αυτών. Προβλέπεται ωστόσο η έκδοση κοινής υπουργικής απόφασης που θα καθορίζει τις τεχνικές προδιαγραφές των συσκευών, τον τρόπο λειτουργίας τους και το είδος των παραβάσεων που διαπιστώνονται. Με μια ΚΥΑ ενδεχομένως μπορεί να λυθεί και το ζήτημα της αρμοδιότητας εγκατάστασης και λειτουργίας των συστημάτων επιτήρησης.
2. Κοινές παρανοήσεις
Το τελευταίο διάστημα ωστόσο, στην πράξη, έχουν παρατηρηθεί παρανοήσεις, τις οποίες χρήσιμο θα ήταν να διαλευκάνουμε:
Παρανόηση #1: «Η παράγραφος 5 του άρθρου 14 επιτρέπει στους ΟΤΑ να εγκαθιστούν κάμερες»
Στην παρ. 5 του άρθρου 14 ν. 3917/2011, όπως ισχύει, προβλέπεται ότι «[η] εγκατάσταση και λειτουργία συστημάτων επιτήρησης από δημόσιες αρχές, Ο. όπως αναφέρει το airetos.gr Τ.Α., φυσικά ή νομικά πρόσωπα στους χώρους που διαχειρίζονται επιτρέπεται για το σκοπό της προστασίας προσώπων και αγαθών».
Γιατί ΔΕΝ σχετίζεται εν προκειμένω:
Η διάταξη αυτή αναφέρεται ρητά σε:
«Χώρους που διαχειρίζονται» οι ως άνω φορείς (δηλαδή όχι δημόσιους χώρους)
«Για την προστασία προσώπων και αγαθών» (δηλαδή όχι για την διαχείριση κυκλοφορίας)
Η αιτιολογική έκθεση του νόμου ν. 3917/2011 το επιβεβαιώνει ρητά: «[η] χρήση συστημάτων βίντεο-επιτήρησης είναι κατ’ αρχήν θεμιτή σε κάθε χώρο που υπόκειται στη διαχείριση ενός φυσικού ή νομικού προσώπου, προς το σκοπό της προστασίας προσώπων ή αγαθών […] το πρόσωπο που έχει νόμιμο δικαίωμα χρήσης συστημάτων βίντεο-επιτήρησης για τον σκοπό της προστασίας αγαθών και προσώπων δεν ταυτίζεται με τις δημόσιες αρχές που […] λειτουργούν τα συστήματα βίντεο-επιτήρησης για τους σκοπούς […] της διαχείρισης της κυκλοφορίας».
Η βούληση του νομοθέτη είναι κρυστάλλινη: η παρ. 5 δεν επιτρέπει εγκατάσταση καμερών σε δημόσιους χώρους από ΟΤΑ.
Επιπλέον, η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα έχει διευκρινίσει στην Οδηγία 1/2011 ότι η εγκατάσταση και λειτουργία συστημάτων βιντεοεπιτήρησης σε δημόσιους χώρους για τους σκοπούς που ορίζονται στο άρθρο 14 παρ. 1 του ν. 3917/2011 δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας, και ότι η χρήση συστημάτων βιντεοεπιτήρησης είναι επιτρεπτή αποκλειστικά για τους σκοπούς της προστασίας προσώπων και αγαθών.
Συνεπώς, η ερμηνεία της παρ. 5 ως επιτρέπουσας την εγκατάσταση καμερών σε δημόσιους χώρους από ΟΤΑ θα ερχόταν σε ευθεία αντίθεση τόσο με τη γραμματική διατύπωση της διάταξης («στους χώρους που διαχειρίζονται»), όσο και με τη ρητή βούληση του νομοθέτη όπως αποτυπώνεται στην αιτιολογική έκθεση, καθώς και με την πάγια θέση της ΑΠΔΠΧ.
Παρανόηση #2: «Η Δημοτική Αστυνομία έχει αρμοδιότητα επιβολής προστίμου, άρα ο Δήμος μπορεί να εγκαταστήσει κάμερες»
Σύμφωνα με Ν. 5003/2022, όπως ισχύει, η Δημοτική Αστυνομία, ελέγχει την τήρηση των διατάξεων του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας ενώ βάσει του νέου Κ.Ο.Κ. μπορούν να ανατεθούν αρμοδιότητες επιβολής προστίμων.
Γιατί ΔΕΝ σχετίζεται εν προκειμένω:
Απαραίτητη είναι η ακόλουθη διάκριση:
Αρμοδιότητα ελέγχου και επιβολής προστίμων (που έχει η Δημοτική Αστυνομία),
Αρμοδιότητα εγκατάστασης συστημάτων επιτήρησης σε δημόσιους χώρους (που δεν έχει).
Η εγκατάσταση καμερών σε δημόσιους χώρους αποτελεί ειδική, περιοριστικά ρυθμισμένη δραστηριότητα που επιτρέπεται μόνο στις ρητά αναφερόμενες κρατικές αρχές.
Παρανόηση #3: «Το άρθρο 4 παρ. 2 του ΠΔ 75/2020 επιτρέπει σε οποιαδήποτε δημόσια αρχή να εγκαταστήσει κάμερες»
Στην παράγραφο 2 του άρθρου 4 του ΠΔ 75/2020, προβλέπεται ρητώς ότι «[γ]ια τη ρύθμιση της κυκλοφορίας των οχημάτων, την πρόληψη και διαχείριση τροχαίων ατυχημάτων και την αντιμετώπιση εκτάκτων καταστάσεων στο οδικό δίκτυο, ως υπεύθυνος επεξεργασίας ορίζεται η/οι δημόσια αρχή/δημόσιες αρχές, που εγκαθιστά/ούν το σύστημα επιτήρησης, δηλαδή η Ελληνική Αστυνομία».
Γιατί ΔΕΝ σχετίζεται εν προκειμένω:
Η διάταξη δεν παρέχει νέα αρμοδιότητα—απλώς ορίζει ποιος θα είναι υπεύθυνος επεξεργασίας μεταξύ των αρχών που ήδη έχουν το δικαίωμα.
Διαβάζοντας τις δύο διατάξεις μαζί:
Άρθρο 14 παρ. 2 ν. 3917/2011: Ορίζει ποιος μπορεί (μόνο κρατικές αρχές)
Άρθρο 4 παρ. 2 ΠΔ 75/2020: Ορίζει ποια από τις κρατικές αρχές θα είναι υπεύθυνη επεξεργασίας.
Παρανόηση #4: «Οι κάμερες που θα εγκατασταθούν συλλέγουν αποκλειστικά αριθμούς πινακίδων (APNR) άρα δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του ν. 3917/2011 ή σε κάθε περίπτωση δεν επεξεργάζονται προσωπικά δεδομένα»
Σύμφωνα με το άρθρο 4 στοιχ. 1’ ΓΚΠΔ, οι αριθμοί πινακίδων συνιστούν προσωπικά δεδομένα. Επιπλέον, σύμφωνα με τον Ευρωπαίο Επόπτη Προστασίας Δεδομένων («ΕΕΠΔ»), ένα σύστημα καμερών, το οποίο ελέγχει τις πινακίδες κυκλοφορίας των οχημάτων, είναι δε συνδεδεμένο με μια βάση δεδομένων περιέχουσα τα στοιχεία των πινακίδων των οχημάτων εμπίπτει στις κατευθυντήριες γραμμές αναφορικά με τη βιντεοεπιτήρηση, ακόμα και αν οι εν λόγω κάμερες καταγράφουν μόνο πινακίδες[2]. Αντιστοίχως, η Ομάδα Εργασίας του Άρθρου 29 για την Προστασία των Δεδομένων αναφέρει ότι η χρήση έξυπνου συστήματος ανάλυσης βίντεο για την απομόνωση των οχημάτων και την αυτόματη αναγνώριση πινακίδων αποτελεί σύστημα βιντεοεπιτήρησης, το οποίο απαιτεί τη διενέργεια Εκτίμησης Αντικτύπου Προστασίας Δεδομένων, δεδομένου ότι πληροί τα κριτήρια της συστηματικής παρακολούθησης και της καινοτόμου χρήσης τεχνολογικών λύσεων[3]. Συνεπώς, ο οποιοσδήποτε αισθητήρας εικόνας εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του ν.3917/2011, όπως ισχύει.
3. Υπάρχει εναλλακτική λύση;
Ο μοναδικός τρόπος, βάσει του υφιστάμενου ρυθμιστικού πλαισίου για την εγκατάσταση συστημάτων επιτήρησης από Ο.Τ. όπως δημοσίευσε το airetos.gr Α. είναι σύναψη Συμφωνητικού Επεξεργασίας Δεδομένων (DPA) με την Ελληνική Αστυνομία, όπου:
Η Ελληνική Αστυνομία καθίσταται Υπεύθυνη Επεξεργασίας (έχοντας τη νομική αρμοδιότητα),
Ο Δήμος καθίσταται Εκτελών την Επεξεργασία (υλοποιώντας τεχνικά το έργο κατ’ εντολή).
4. Το Νέο Σχέδιο Νόμου: Αλλάζει το Τοπίο (αλλά με Όρους)
Τον Οκτώβριο 2025, το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης κατέθεσε προς δημόσια διαβούλευση Σχέδιο Νόμου με τίτλο «Ψηφιακή ενίσχυση της οδικής ασφάλειας και λοιπές διατάξεις». Το Σ/Ν φαίνεται να λύνει το ζήτημα της αρμοδιότητας των Δήμων, αλλά δημιουργεί νέα ερωτήματα και υποχρεώσεις.
4.1. Τι Προβλέπει το Σχέδιο Νόμου
Το άρθρο 8 του Σ/Ν ορίζει ότι η προμήθεια και η εγκατάσταση συστήματος οπτικών αισθητήρων ελέγχου (καμερών) δύναται να γίνονται με μέριμνα των Περιφερειών ή των Δήμων σε σημεία του οδικού δικτύου ευθύνης τους ή σε σημεία εντός των γεωγραφικών τους ορίων.
Προσοχή όμως: Δεν πρόκειται για απόλυτη αυτονομία. Η εγκατάσταση θα υπόκειται σε αυστηρό έλεγχο.
4.2. Η Διαδικασία που Πρέπει να Ακολουθήσουν οι Δήμοι
Σύμφωνα με το άρθρο 8 παρ. 2 του Σ/Ν:
Βήμα 1: Υποβολή Αιτήματος: Οι Δήμοι υποβάλλουν αίτημα για την έγκριση της προμήθειας και εγκατάστασης συστήματος στην Οδική Υπηρεσία Συστημάτων Εποπτείας και Ασφάλειας (ΟΔ.Υ.Σ.Ε.ΑΣ.) – μια νέα υπηρεσία που συστήνεται με το Σ/Ν.
Βήμα 2: Σύμφωνη Γνώμη Αστυνομίας: Η ΟΔ.Υ.Σ.Ε.ΑΣ. ζητά σύμφωνη γνώμη της Ελληνικής Αστυνομίας. Αν η Αστυνομία δεν απαντήσει εντός ενός (1) μηνός, τεκμαίρεται η παροχή σύμφωνης γνώμης.
Βήμα 3: Έκδοση Απόφασης: Η ΟΔ.Υ.Σ.Ε.ΑΣ. εκδίδει απόφαση που ορίζει τα συγκεκριμένα σημεία που μπορούν να τοποθετηθούν οι κάμερες και την προειδοποιητική πινακίδα.
Βήμα 4: Υποχρεωτική Διασύνδεση: Το σύστημα πρέπει να διασυνδεθεί με το Ενιαίο Ηλεκτρονικό Σύστημα Εντοπισμού και Διαχείρισης Πράξεων Βεβαίωσης Παράβασης (ΕΗΣ) – ένα κεντρικό πληροφοριακό σύστημα που θα αναπτύξει το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης.
Συμπέρασμα: Οι Δήμοι δεν θα λειτουργούν αυτόνομα, αλλά εντός ελεγχόμενου πλαισίου με τη συνεργασία της Αστυνομίας και της ΟΔ.Υ.Σ.Ε.ΑΣ.
4.3. Το Μεγάλο «Αλλά»: Πότε Θα Ισχύσει Όλο Αυτό;
Το Σ/Ν περιέχει μια κρίσιμη προϋπόθεση: Σύμφωνα με το άρθρο 22 παρ. 4, οι διατάξεις δεν θα εφαρμόζονται σε παραβάσεις που τελέστηκαν πριν από την έκδοση διαπιστωτικής πράξης.
Τι είναι η διαπιστωτική πράξη; Μια κοινή υπουργική απόφαση (άρθρο 21 παρ. 9) που θα βεβαιώνει ότι το Ενιαίο Ηλεκτρονικό Σύστημα (ΕΗΣ) λειτουργεί πλήρως και είναι έτοιμο να διασυνδεθεί με τις κάμερες.
Γιατί αυτό είναι σημαντικό; Γιατί κανείς δεν ξέρει πότε θα είναι έτοιμο το ΕΗΣ και πότε θα εκδοθεί η διαπιστωτική πράξη. Ακόμα λοιπόν και μετά την ψήφιση, οι Δήμοι δεν θα μπορούν να εγκαταστήσουν νομίμως κάμερες μέχρι την έκδοση της διαπιστωτικής πράξης. Είναι άγνωστο το χρονικό διάστημα μεταξύ της ψήφισης του νόμου και της πραγματικής δυνατότητας λειτουργίας.
όπως αποκαλύπτει το airetos.gr 4.4. Τι Γίνεται με τις Ήδη Εγκατεστημένες Κάμερες/προμήθειες που έχουν ξεκινήσει;
Εδώ έγκειται το μεγαλύτερο πρόβλημα: Το Σ/Ν δεν περιλαμβάνει καμία μεταβατική ρύθμιση για τις ήδη εγκατεστημένες κάμερες, για τις οποίες δεν έχει συναφθεί DPA με την Ε.Α. καθώς παραμένουν σε καθεστώς νομικής ακυρότητας καθώς και με τα ήδη επιβληθέντα πρόστιμα. Ειδικότερα, σύμφωνα με το άρθρο 22 παρ. 4 του Σ/Ν, πρόστιμα που επιβλήθηκαν πριν από την έκδοση της διαπιστωτικής πράξης διέπονται από το παλαιό καθεστώς (ν. 3917/2011), που δεν παρέχει αρμοδιότητα στους Ο.Τ.Α. Αυτό οδηγεί σε αυξημένο κίνδυνο ακυρότητας αυτών των προστίμων. Παράλληλα, διαγωνισμοί που έχουν ξεκινήσει ή ολοκληρωθεί χωρίς τη διαδικασία του άρθρου 8 ενδέχεται να χρειαστούν ακύρωση ή τροποποίηση.
4.5. Το Χρονοδιάγραμμα της Διαβούλευσης
Κατά το χρόνο συγγραφής του παρόντος, η διαβούλευση του Σχεδίου Νόμου ήταν προγραμματισμένη να διαρκέσει μέχρι την 6η Νοεμβρίου 2025. Οι ΟΤΑ που επηρεάζονται θα πρέπει να παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις.
5. Δυνητικές Κυρώσεις
Η εγκατάσταση και λειτουργία συστημάτων επιτήρησης χωρίς τη νόμιμη αρμοδιότητα ενδέχεται να συνεπάγεται:
Διοικητικές κυρώσεις από την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (έως 20 εκατ. ευρώ ή 4% του ετήσιου κύκλου εργασιών)
Ακυρότητα των βεβαιωμένων παραβάσεων, που υπονομεύει τον ίδιο τον σκοπό της εγκατάστασης,
Αστική ευθύνη του Ο.Τ.Α. για παράνομη επεξεργασία προσωπικών δεδομένων.
6. Συμπέρασμα και Συστάσεις
Βάσει του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου, οι Ο.Τ.Α. δεν έχουν αρμοδιότητα να εγκαθιστούν και να λειτουργούν συστήματα επιτήρησης σε δημόσιους χώρους για τη διαχείριση της κυκλοφορίας.
Μέχρι την ψήφιση και την πλήρη εφαρμογή του νέου νομοθετικού πλαισίου, η μοναδική νόμιμη λύση είναι η σύναψη DPA με την Ελληνική Αστυνομία.
Ακόμα και μετά την ψήφιση του Σχεδίου Νόμου:
Θα απαιτείται η έκδοση διαπιστωτικής πράξης, με άγνωστο χρονοδιάγραμμα,
Οι Δήμοι θα πρέπει να ακολουθήσουν την αυστηρή διαδικασία έγκρισης του άρθρου 8,
Θα υπάρχουν πρόσθετες τεχνικές και διαδικαστικές υποχρεώσεις, όπως η υπογραφή ξεχωριστού συμφωνητικού (από κοινού υπευθύνων) με την Ελληνική Αστυνομία
Το μεγαλύτερο πρόβλημα; Το Σ/Ν δεν προβλέπει τι θα γίνει με τις ήδη εγκατεστημένες κάμερες και τα ήδη επιβληθέντα πρόστιμα, τα οποία παραμένουν σε νομικό «κενό».
Οι Ο.Τ.Α. που προχωρούν χωρίς τις ως άνω διασφαλίσεις, λειτουργούν σε νομικό κενό που μπορεί να αποδειχθεί πολύ δαπανηρό.
Η βελτίωση της οδικής ασφάλειας και η αποτελεσματική επιβολή του ΚΟΚ είναι σημαντικοί στόχοι που όλοι υποστηρίζουμε. Πρέπει όμως να επιτευχθούν εντός του πλαισίου του κράτους δικαίου και με σεβασμό στα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών για την προστασία των προσωπικών τους δεδομένων.
[1] Σημειώνεται πως ο ν.3917/2011, ενσωμάτωσε την Οδηγία 2006/24/ΕΚ, την οποία το ΔΕΕ έχει ακυρώσει (Digital Rights Ireland Cases C‑293/12 και C‑594/12)
[2] Ευρωπαίος Επόπτης Προστασίας Δεδομένων, Κατευθυντήριες Γραμμές του ΕΕΠΔ για τη βιντεοεπιτήρηση, 17.03.2010, σελ. 8.
[3] Κατευθυντήριες γραμμές για την εκτίμηση του αντικτύπου σχετικά με την προστασία δεδομένων (ΕΑΠΔ) και καθορισμός του κατά πόσον η επεξεργασία «ενδέχεται να επιφέρει υψηλό κίνδυνο» για τους σκοπούς του κανονισμού 2016/679, WP248 REV.01, σ. 13-14.
