Στον «αγώνα» του για την υπεράσπιση του Δημόσιου Πανεπιστημίου και της επιστημονικής ραχοκοκαλιάς του, εναντιώνεται αυτή τη φορά στην αίτηση ακύρωσης που κατέθεσαν τα κολλέγια ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας.
Τα κολλέγια ζητούν ουσιαστικά επέκταση του ν. 5094/2024 ώστε να συμπεριληφθούν και εκείνα στη σχετική διάταξη που αφορά την ίδρυση και λειτουργία παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων με τη μορφή Νομικού Προσώπου Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης (ΝΠΠΕ).
Όπως εξηγεί στο αίτημα του ο καθηγητής, υπάρχει ανάγκη διαφύλαξης του κύρους του δημοσίου Πανεπιστημίου καθώς ο κίνδυνος υποβάθμισης είναι άμεσος και προφανής.
Ενώ τονίζει ότι από το γράμμα της διατάξεως δεν καταλείπεται καμία αμφιβολία ότι το άρθρο 16 απαγορεύει τη σύσταση των ιδιωτικών ΑΕΙ στη χώρα μας και για την ταυτότητα του λόγου και τη μετατροπή των κολλεγίων σε ΝΠΠΕ.
«Ο ν. 5094/2024 καθώς και η προσβαλλόμενη απόφαση αντίκειται στο Σύνταγμα και στο ενωσιακό δίκαιο» συνεχίζει ο κ. Λαζαράτος, ενώ «υπενθυμίζει» το άρθρο 16 του Συντάγματος για τη «δωρεάν» «παιδεία» «σε όλες τις βαθμίδες της», και επιπροσθέτως ότι «η σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται» (όπως προβλέπει σχετικά το άρθρο 16 παρ. 8 του Συντ.).
Σημειώνεται ότι ο κύριος Λαζαράτος είναι ο παλαιότερος εν ενεργεία Καθηγητής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, καθώς ασκεί τα καθήκοντα του για τριάντα έτη.Η δικάσιμος έχει οριστεί για την 11η Απριλίου 2025.
Αναλυτικά οι λόγοι που παραθέτει ο καθηγητής του ΕΚΠΑ,
| Ευθύς εξ’ αρχής προβάλλεται ότι οι λόγοι ακυρώσεως τυγχάνουν αβάσιμοι. Ο ν. 5094/2024 καθώς και η προσβαλλόμενη απόφαση αντίκειται στο Σύνταγμα και στο ενωσιακό δίκαιο για άλλους λόγους (οι οποίοι εκτίθενται κατωτέρω) και όχι για αυτούς που προβάλλονται με την επίδικη αίτηση ακύρωσης. |
1ος λόγος παρεμβάσεως.
1. Όλοι οι προσβαλλόμενοι λόγοι ακυρώσεως πρέπει να απορριφθούν ως αβάσιμοι. Και τούτο, διότι αντίκεινται στο άρθρο 16 του Συντάγματος και σε γραμματικό και σε τελολογικό επίπεδο.
(Α) Επί της γραμματικής ερμηνείας του άρθρου 16 του Συντάγματος.
2. Οι προβαλλόμενοι λόγοι ακυρώσεως, όπως και ο ίδιος ο ν. 5094/2024 και οι προσβαλλόμενη Υπουργική Απόφαση, αντίκεινται στο γράμμα του άρθρου 16 του Συντάγματος. Συγκεκριμένα, αντίκεινται στις ακόλουθες λέξεις:
(α) «η εκπαίδευση», «δωρεάν», «παιδείας», «σε όλες τις βαθμίδες της» (άρθρο 16 παρ, 4 του Συντ.).
(β) «η ανώτατη εκπαίδευση», «παρέχεται», «αποκλειστικά», «νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου», «με πλήρη αυτοδιοίκηση» (άρθρο 16 παρ. 5 του Συντ.).
(γ) «οι καθηγητές», «δημόσιοι λειτουργοί» (άρθρο 16 παρ. 6 του Συντ.).
(δ) «η σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται.» (άρθρο 16 παρ. 8 του Συντ.).
3. Τα ανωτέρω επιρρωνύονται και από τη νομολογία του Δικαστηρίου Σας, η οποία κατά την ερμηνεία του άρθρου 16 του Συντάγματος απεφάνθη τα ακόλουθα:
4. Η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται στην Ελλάδα αποκλειστικώς από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, πλήρως αυτοδιοικούμενα, απαγορεύεται δε απολύτως η σύσταση σχολών ανώτατης εκπαίδευσης από ιδιώτες, ασχέτως του προορισμού ή του χαρακτήρα των σχολών αυτών (ΣτΕ 1781/2024 επταμ., 922/2023 επταμ., 547/2008 επταμ., βλ και ΣτΕ 1789/2023, 1318/2009, 211/2006 κ.α). Περαιτέρω, οι καθηγητές απολαμβάνουν τις ειδικές εγγυήσεις της παραγράφου 6 του άρθρου 16 του Συντάγματος. (πρβλ, ΣτΕ 1781/2024, 246/2006).
5. Συνεπώς, από το γράμμα της διατάξεως δεν καταλείπεται καμία αμφιβολία ότι το άρθρο 16 απαγορεύει τη σύσταση των ιδιωτικών ΑΕΙ στη χώρα μας και για την ταυτότητα του λόγου και τη μετατροπή των κολλεγίων σε ΝΠΠΕ.
(Β) Επί της τελολογικής ερμηνείας του άρθρου 16 του Συντάγματος.
6. Οι προβαλλόμενοι λόγοι ακυρώσεως, όπως και ο ίδιος ο ν. 5094/2024 και οι προσβαλλόμενη Υπουργική Απόφαση, αντίκεινται και στο πνεύμα του άρθρου 16 του Συντάγματος. Και τούτο, δε, διότι, είναι διαχρονικά σαφές ότι ο σκοπός των επίμαχων διατάξεων είναι η συλλήβδην απαγόρευση σε ιδιώτες να παρέχουν υπηρεσίες ανώτατης εκπαίδευσης στη χώρα μας. Ο σκοπός αυτός αποτυπώθηκε στο Σύνταγμα του 1975 και έκτοτε επαναλαμβάνεται διαχρονικά, μέσω της μη υπαγωγής του άρθρου 16 στη διαδικασία αναθεώρησης. Μάλιστα, ο σκοπός αυτός αποτυπώθηκε στην πλέον γενική του διατύπωση, υπό τη μορφή της απαγόρευσης «σύστασης» ιδιωτικών ΑΕΙ (η οποία προφανώς περιλαμβάνει και την «εγκατάσταση» αλλά και την «παροχή» ανώτατης εκπαίδευσης από τα ιδιωτικά ΑΕΙ).
7. Εξάλλου, στα πλαίσια της «ιστορικό-εξελικτικής» προσέγγισης του άρθρου 16 Συντ., γίνεται αναφορά, δοθέντος μάλιστα, σύμφωνα με την ίδια αιτιολογική έκθεση, ότι οι σχετικές διατάξεις εισήχθησαν «[…] για πρώτη φορά το 1975 στο Σύνταγμα από την Ε’ Αναθεωρητική Βουλή, η δε νομική φύση των πανεπιστημίων ως ν.π.δ.δ. θεσπίστηκε για πρώτη φορά το 1968 με το δικτατορικό Σύνταγμα. Από τα πρακτικά των συζητήσεων του δικτατορικού Υπουργικού Συμβουλίου προκύπτει ότι το στρατιωτικό καθεστώς, προκειμένου να διασφαλίσει ότι τα πανεπιστημιακά ιδρύματα θα τελούν υπό τον έλεγχό του, ανήγαγε σε συνταγματικό κανόνα τη νομική φύση των πανεπιστημίων ως ν.π.δ.δ., παρότι ορισμένα από αυτά προήλθαν από μη κρατικές/ιδιωτικές πρωτοβουλίες […]» (βλ. σελ. 131 της Αιτιολογικής Έκθεσης).
8. Εντούτοις, η απαγόρευση σύστασης ανωτάτων σχολών από ιδιώτες έχει υποβληθεί πολλαπλώς στη βάσανο της δημοκρατικής νομιμοποίησης, τόσο δια της θέσπισης του άρθρου 16 στο Σύνταγμα του 1975, όσο και δια της μη υποβολής της στη διαδικασία της αναθεώρησης έκτοτε.
9. Σε κάθε περίπτωση, ακόμη και αν ήθελε ακολουθηθεί η δυναμική ερμηνεία του Συντάγματος ή και η σύμφωνη με το ενωσιακό δίκαιο ερμηνεία, τότε και πάλι αυτή θα έπρεπε να λάβει χώρα εντός του αυστηρού γραμματικού πλαισίου που θέτει ο συνταγματικός νομοθέτης στο εν λόγω άρθρο και μάλιστα κατά τρόπο απόλυτο και κατηγορηματικό («H σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται»). Διότι σε αντίθετη περίπτωση αυτό θα συνιστούσε ανεπίτρεπτη τελολογική συστολή των παρ. 5 και 8 του άρθρου 16 του Συντάγματος, με την προσθήκη εκτενούς εξαίρεσης από το κανονιστικό (απαγορευτικό) περιεχόμενό τους. Είναι προφανές ότι, αν γινόταν δεκτή μια τέτοιου είδους τελολογική συστολή του κανονιστικού περιεχομένου των διατάξεων του άρθρου 16 Συντ., τότε θα επιτρεπόταν, κατ’ ουσίαν, στον νομοθέτη να αποδώσει στο Σύνταγμα όποιο, περίπου, νόημα επιθυμεί.
10. Συνεπώς, δεν καταλείπεται καμία αμφιβολία ότι και τελολογικά το άρθρο 16 απαγορεύει τη σύσταση των ιδιωτικών ΑΕΙ στη χώρα μας και για την ταυτότητα του λόγου και τη μετατροπή των κολλεγίων σε ΝΠΠΕ.
11. Τούτων δοθέντων, δέον να απορριφθεί η επίμαχη αίτηση ακυρώσεως εξ’ αυτού του λόγου.
2ος λόγος παρεμβάσεως. Αντίθεση στο άρθρο 165 και 6 της ΣΛΕΕ και στο άρθρο 14 παρ. 3 του ΧΘΔΕΕ.
12. Ακόμη και εάν ήθελε υποτεθεί ότι ο ν. 5094/2024 και η προσβαλλομένη απόφαση ήταν σύμφωνη με το άρθρο 16 του Συντάγματος με αποτέλεσμα πράγματι να επιτρεπόταν η σύσταση, η λειτουργία και η παροχή ανώτατης εκπαίδευσης από Ιδιωτικά ΑΕΙ, άρα και η μετατροπή των υφιστάμενων κολλεγίων σε ΝΠΠΕ, οι προβαλλόμενοι λόγοι ακυρώσεως αντίκεινται στο ενωσιακό δίκαιο. Πιο συγκεκριμένα αντίκεινται στα άρθρα 165 και 6 της ΣΛΕΕ, 14 παρ. 3 του ΧΘΔΕΕ.
13. Από τις προαναφερθείσες διατάξεις σαφώς προκύπτει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει συμπληρωματικό-συντονιστικό ρόλο για τα εκπαιδευτικά ζητήματα και σε καμία περίπτωση αποκλειστική αρμοδιότητα ρυθμίσεώς τους. Με άλλες λέξεις, δύναται να υποστηρίζει, να συντονίζει ή και να συμπληρώνει τη δράση των κρατών μελών στα ζητήματα παιδείας, σεβόμενη όμως την εθνική νομοθεσία, άρα και το Σύνταγμα, δυνάμει των οποίων καταλείπεται στον εθνικό νομοθέτη ευρεία ευχέρεια να οργανώνει το εκπαιδευτικό σύστημα. Συνεπώς, στην έννοια της οργανώσεως ανήκει το άρθρο 16 παρ. 5, 6 και 8 του Συντάγματος. Πολλώ, δε, μάλλον που επιφυλάσσεται αποκλειστική αρμοδιότητα στα κράτη μέλη για τα εκπαιδευτικά ζητήματα.
14. Εξάλλου, η διάταξη του άρθρου 165 του Συντάγματος είναι ειδική έναντι οποιαδήποτε άλλης, με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατόν να τεθεί εκποδών η εφαρμογή του άρθρου 16 του Συντάγματος από την ελευθερία παροχής υπηρεσιών ή και την ελευθερία εγκαταστάσεως εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ούτε είναι δυνατόν να εφαρμοστούν παράλληλα.
15. Επί τη βάση των ανωτέρω, ο Έλληνας νομοθέτης δια του ν. 5094/2024 θέσπισε τις αυστηρές προϋποθέσεις για τη διαδικασία έκδοσης άδειας λειτουργίας των Ιδιωτικών πανεπιστημίων (στα πλαίσια της ευχέρειας του). Τούτο, δε, είναι σύμφωνο και με την πάγια νομολογία του ΔΕΕ. Το τελευταίο έχει κρίνει ότι «τα κοινοτικά όργανα οφείλουν να σέβονται τους κανόνες τους οποίους θεσπίζουν τα κράτη μέλη στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους, σύμφωνα με τον κανόνα που επιβάλλει στα κράτη μέλη και τα κοινοτικά όργανα αμοιβαία καθήκοντα ειλικρινούς συνεργασίας, κανόνα ο οποίος ενέπνευσε, μεταξύ άλλων, και το άρθρο 5 της Συνθήκης ΕΟΚ […]. Αυτό ισχύει ιδίως όταν, όπως στην υπό κρίση περίπτωση, πρόκειται για διατάξεις συνταγματικού δικαίου.».
16. Εξάλλου, η απόφαση του ΔΕΕ (της 6ης Οκτωβρίου 2020 στην υπόθεση C-66/18, Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά Ουγγαρίας) δεν μπορεί να θεμελιώσει επαρκώς το επιχείρημα υπέρ της παραβίασης του άρθρου 14 παρ. 3 του ΧΘΔΕΕ και 49 της ΣΛΕΕ από την απαγόρευση ίδρυσης μη κρατικών ΑΕΙ. Τούτο, διότι, το ΔΕΕ εξέτασε τα υπόψιν του δεδομένα υπό το φως της εφαρμογής της GATS, η οποία είχε ως συνέπεια την υπαγωγή της υπόθεσης στο πεδίο της «κοινής εμπορικής πολιτικής» και επομένως στο πεδίο της αποκλειστικής αρμοδιότητας της Ε.Ε.. Κάτι αντίστοιχο δεν μπορεί να ισχύσει στην περίπτωση της Ελλάδας, με δεδομένο ότι η τελευταία έχει ρητά επιφυλαχθεί, κατά τη σύναψη της GATS, ως προς το δικαίωμά της να μην αναγνωρίζει εκπαιδευτικά ιδρύματα που χορηγούν κρατικά αναγνωρισμένα πτυχία.
17. Συναφώς, στα πλαίσια της αποκλειστικής του αρμοδιότητα του ο νομοθέτης θέσπισε το σύστημα ίδρυσης και λειτουργίας των ιδιωτικών πανεπιστημίων. Οι λόγοι αντισυνταγματικότητας και αντιθέσεως στο ενωσιακό δίκαιο που προβάλλονται με την επίδικη αίτηση ακύρωσης πρέπει να απορριφθούν ως αβάσιμοι. Και τούτο, διότι ο ν. 5094/2024 καθώς και η προσβαλλόμενη απόφαση είναι αντισυνταγματική και αντίθετη στο κοινοτικό δίκαιο για όλους τους λόγους που προβάλλονται στην παρούσα παρέμβαση και για όσους περαιτέρω εκτίθενται στην υπ. αρίθμ. Ε2756/2024 ασκηθείσα αίτηση ακυρώσεως Ενώπιον Σας.
| 18. Επομένως, είναι δεδομένο ότι η επίδικη αίτηση ακύρωσης κείται ένα βήμα μπροστά: Λαμβάνει ως δεδομένο ότι ο νόμος είναι συνταγματικός, απλώς η διαδικασία της αδειοδοτήσεως αντίκειται στο σύνταγμα, ισχυρισμός ο οποίος είναι εσφαλμένος δεδομένου ότι η ίδρυση, η λειτουργία, και η παροχή ανώτατης εκπαίδευσης από Ιδιωτικά ΑΕΙ αντίκειται στο άρθρο 16 του Συντάγματος, με αποτέλεσμα οποιαδήποτε περαιτέρω ρύθμιση να είναι και εκείνη αντισυνταγματική. |
