Γράφει ο Μανώλης Χαιρετάκης
*Ομότιμος καθηγητής Τμήματος ΕΜΜΕ Πανεπιστημίου Αθηνών
Σε μια προηγούμενη ανάρτηση εξετάσαμε μια συγκεκριμένη ταινία (1) με κεντρικό ήρωα τον Μουσολίνι, που είχε αναστηθεί στη σύγχρονη εποχή. Η ταινία αυτή βασίστηκε σε μια άλλη γερμανική ταινία, που είχε μεγάλη επιτυχία στη Γερμανία (2), βασισμένη σε μια νουβέλα. Στην αρχή εμφανίζεται ο Χίτλερ (Χ για συντομία) ξαπλωμένος στο χορτάρι, ζαλισμένος, με το προσωρινό όνομα Thomas Köppl. Λέει: «Βλέπω πως δεν πετάνε αεροπλάνα. Δεν ακούω το πυροβολικό». Σηκώνεται στα πόδια του, λέγοντας πως είναι σε καλή φυσική κατάσταση εκτός από έναν πονοκέφαλο. Παιδιά τον συναντούν, ρωτώντας τον «Ποιος είναι αυτός ο loser (αποτυχημένος);» Ο Χ ρωτά «Πού είναι ο Μπόρμαν;» (3) κάποιον που συναντά.
«Το πρόβλημά μου είναι ότι όπου πάω ο κόσμος δεν με χαιρετά κανονικά, με σηκωμένο το δεξί χέρι. Κανείς δεν σηκώνει το δεξί χέρι του. Δεν είναι της μόδας και διερωτώμαι αν υπάρχει κάτι ισοδύναμο». Του απαντούν «Μονάχα η κλασική χειραψία». Ο Χ μονολογεί: «Πρέπει να επιστρέψω στο καταφύγιο (Bunker)».
Περπατά προς την πύλη του Βρανδεμβούργου, λέγοντας πως ο κόσμος (που βλέπει) έχει εντελώς τρελαθεί. Μονολογεί: «Μήπως ήμουν σε κώμα και έχασα τη νίκη; Θέλω πρόσθετη πληροφόρηση». Ενας που τον βλέπει λέει «Χ kaput». Ρωτά πού βρίσκεται η καγκελαρία του Reich, λέγοντας πως κάτι έχει εντελώς ξεφύγει, και μετά ρωτά μια μητέρα με ένα καροτσάκι μωρού «Σε ποιο έτος βρισκόμαστε;» και αυτή τον ψεκάζει με ένα σπρέι.
Σε μια εφημερίδα βλέπει πως είμαστε στο έτος 2014. Στο κανάλι my tv ο πρόεδρος ανακοινώνει τη νέα διευθύντρια, ενώ ο αναπληρωτής διευθυντής διαμαρτύρεται, αρχίζοντας να απολύει τούς ελεύθερους συνεργάτες του καναλιού λόγω «λιτότητας». Ο ελεύθερος συνεργάτης (freelancer) Sawatzki αναζητά μια δημοσιογραφική επιτυχία (scoop).
Ο Χ αναζητά στο περίπτερο τις ναζιστικές εφημερίδες Volkischer, Beobachter ή και την Panzer, ενώ ο περιπτεράς τού απαντά ότι έχει κυρίως Τούρκους πελάτες που διαβάζουν τουρκικές εφημερίδες. Ο Χ λέει πώς το μόνο κόμμα που αξίζει είναι οι Greens (Πράσινοι), καθώς ο απολυμένος freelancer αναζητά ένα scoop, ενώ ο Χ δίνει στο καθαριστήριο τη βρόμικη -από την πολυκαιρία- στολή του. Ο Χ με τον Sawatzki ξεκινάνε να διασχίζουν όλη τη Γερμανία, όπου σημειώνονται αρκετά ευτράπελα, καθώς ο Χ «μονολογεί πώς τέτοιες στιγμές τού λείπουν τα SS», σχολιάζοντας τις βλακείες που δείχνει η τηλεόραση.
Με στόχο να βρουν χρήματα, σε όλες τις περιοχές της χώρας ο Χ κάνει πορτρέτα περαστικών και αμείβεται με χρήμα που θα χρησιμοποιηθεί στο ταξίδι τους. Τελικά ο Sawatzki προσλαμβάνεται στο κανάλι my tv και η εκπομπή όπου εμφανίζεται ο Χ γίνεται μεγάλη δημοσιογραφική επιτυχία, προκαλώντας σειρά αντιφάσεων και προβλημάτων. Σαν καρικατούρα της χρονομηχανής σατιρίζεται η περίφημη ταινία της πτώσης του Χ, που τον παριστάνει ο Bruno Ganz.
Το κλίμα της Γερμανίας του ’30 δίνεται έξοχα στο μιούζικαλ Cabaret (4), με πρωταγωνίστρια τη Liza Minnelli, βασισμένη στα βιβλία τού Isherwood (5). Δίνει άψογα την εικόνα της διάλυσης της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, την άνοδο της νεολαίας του Χ, την έναρξη των διωγμών εναντίον των Γερμανών Εβραίων, τις δολοφονίες στον δρόμο του Βερολίνου και την πανταχού παρουσία της προπαγάνδας του Χ, όπου το τραγούδι Tomorrow belongs to me (Το αύριο μού ανήκει/είναι δικό μου) των SA ακούγεται παντού. Τελικά οι ναζί κλείνουν τα καμπαρέ, για να μην ακούγεται η όποια τρίτη φωνή.
Οι δύο ταινίες που αναφέραμε δίνουν μια περιγραφή της εποχής, ίσως με εντελώς διαφορετικό τρόπο από αυτή που δίνεται στα βιβλία. Αυτός είναι και ο λόγος που τις προτείνω. Αλλά το ζωτικό είναι η απόκτηση θεμελιωμένης γνώμης και σφαιρικής γνώσης από τα χιλιάδες βιβλία που κυκλοφορούν, που περιγράφουν αναλυτικά τις συνέπειες του μεγαλύτερου ανθρώπινου αμαρτήματος, της αλαζονείας (μαζί με μίγμα ατέλειωτων ψεμάτων και διαστροφών).
Ωστόσο αυτή η περιήγηση διαθέτει μια ανεκτίμητη αξία για όλους και όλες, η γνώση ως συνεισφορά στην καθημερινότητα των κοινωνιών της Δύσης, η οποία σε λίγο θα προσπαθήσει να εξάγει μαζικά τα άπειρα προβλήματά της που η ίδια δημιούργησε. Φοβάμαι πως είναι μάλλον απίθανο να βρει αγοραστές των προβλημάτων της.
(1): Βλέπε https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/370051_i-satira-geloio-kai-i-politiki-stin-epoxh-mas. (2): Βλέπε την ταινία «Είναι πάλι εδώ»/«Look who’s back»/«Er ist wieder da», γυρισμένη το 2015, με διάρκεια 1 ώρα και 56 λεπτά, στη διεύθυνση https://www.youtube.com/watch?v=YxkEiCgLCiA. (3): Ενας από τους μακελάρηδες του Χ. (4): Βλέπε την ταινία https://fsharetv.co/movie/cabaret-episode-1-tt0068327 του 1972, με διάρκεια 124 λεπτά. Η ταινία δείχνει τη σταδιακή κτηνώδη δύναμη που απέκτησαν οι ναζί, ιδιαίτερα από το 1933 και μετά. (5): Βλέπε https://en.wikipedia.org/wiki/Christopher_Isherwood.
