Οι δασικές πυρκαγιές είναι ένα από τα πολλά φυσικά καταστροφικά φαινόμενα που έχουν ενταθεί λόγω της κλιματικής αλλαγής, πυροδοτώντας έναν φαύλο κύκλο. Συγκεκριμένα, απελευθερώνουν διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, συμβάλλοντας στην κλιματική αλλαγή, η οποία στη συνέχεια αυξάνει τον κίνδυνο τέτοιων πυρκαγιών σε όλη την Ευρώπη. Ωστόσο, οι καταστροφικές συνέπειες των δασικών πυρκαγιών δεν περιορίζονται στη φύση. Το κόστος σε ανθρώπινες ζωές είναι ενίοτε υψηλό και οι οικονομικές ζημίες εκτιμώνται σε περίπου 2 δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο. Σε έκθεσή του που πρόκειται να δημοσιευθεί σύντομα, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ) εξετάζει τον τρόπο χρήσης των ευρωπαϊκών κονδυλίων για την αντιμετώπιση του φαινομένου των δασικών πυρκαγιών στις χώρες της Ευρώπης.
Στην ΕΕ, περίπου 160 εκατομμύρια εκτάρια γης, ή το 40% περίπου της συνολικής χερσαίας έκτασής της, καλύπτονται από δάση και άλλες δασώδεις εκτάσεις. Σύμφωνα με το ευρωπαϊκό σύστημα πληροφοριών για τις δασικές πυρκαγιές, στην ΕΕ καταγράφονται κάθε χρόνο περισσότερες από χίλιες δασικές πυρκαγιές, καθεμία από τις οποίες κατακαίει έκταση τουλάχιστον 30 εκταρίων. Συνολικά, καίγονται κατά μέσο όρο 350.000 εκτάρια ετησίως και η κατάσταση όλο και επιδεινώνεται. Οι προσωρινές εκτιμήσεις για το 2024 δείχνουν 385 000 εκτάρια καμένων εκτάσεων και περισσότερες από 1.500 δασικές πυρκαγιές, ενώ δεν είναι ακόμη διαθέσιμα τα σχετικά δεδομένα για όλα τα κράτη μέλη.
Η πλειονότητα των καμένων εκτάσεων εντοπίζεται στα κράτη μέλη του Νότου, ιδίως δε στην Πορτογαλία, την Ισπανία, την Ιταλία και την Ελλάδα. Κατά το διάστημα 2013-2022, οι καμένες εκτάσεις στις χώρες αυτές υπερέβαιναν ετησίως, κατά μέσο όρο, τα 125.000, 100.000, 65.000, και τα σχεδόν 30.000 εκτάρια, αντίστοιχα. Εντούτοις, δασικές πυρκαγιές εκδηλώνονται σε όλες σχεδόν τις χώρες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των βορειότερων και ανατολικότερων, όπως η Σουηδία και η Πολωνία.
Ο κίνδυνος εκδήλωσης δασικών πυρκαγιών καθορίζεται από έναν συνδυασμό εξωτερικών παραγόντων (διαχείριση γης, καιρικές συνθήκες, ανθρώπινος παράγοντας) και παραγόντων που σχετίζονται με τα δάση (δασική δομή και κατάσταση του δάσους, γεωγραφικά χαρακτηριστικά, φορτίο καύσιμης ύλης). Η κλιματική αλλαγή έχει επίσης αυξήσει τον κίνδυνο δασικών πυρκαγιών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Όμως, η ανθεκτικότητα των δασών στις πυρκαγιές μπορεί να βελτιωθεί, παραδείγματος χάριν, μέσω της κατάλληλης διακυβέρνησης των κινδύνων, ενδεδειγμένων μέτρων διαχείρισης των δασών και δραστηριοτήτων σχεδιασμού του τοπίου. Μεταξύ των δασικών πυρκαγιών γνωστής αιτίας (το 50%), μόλις το 4 % οφείλεται σε φυσικά αίτια, όπως η κεραυνική δραστηριότητα. Οι υπόλοιπες (το 96%) προκαλούνται από ανθρώπινη ενέργεια, είτε σκόπιμα είτε εξ αμελείας.
Αν και η δασική πολιτική εμπίπτει πρωταρχικά στην αρμοδιότητα των κρατών μελών, η ΕΕ στηρίζει δραστηριότητες των κρατών μελών, διαθέτοντας χρηματοδότηση για την καταπολέμηση του φαινομένου των δασικών πυρκαγιών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιδιώκει να διασφαλίσει ότι «η ΕΕ είναι επαρκώς εξοπλισμένη για την πρόληψη και την αντιμετώπιση μεγάλων δασικών πυρκαγιών, οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές ζημιές στη δασική βιοποικιλότητα».
Στη σχετική έκθεση ελέγχου του ΕΕΣ, που θα δημοσιευθεί στις 11 Ιουνίου, αξιολογείται πόσο αποτελεσματικά χρησιμοποιούν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη την ενωσιακή χρηματοδότηση για την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών, την ετοιμότητα για την αντιμετώπισή τους και την ανάκαμψη μετά από αυτές. Στο πλαίσιο του ελέγχου εξετάζονται συγκεκριμένα οι περιπτώσεις της Ελλάδας, της Ισπανίας, της Πολωνίας και της Πορτογαλίας. Το 2023, στην Ελλάδα κάηκε έκταση υπερτριπλάσια του ετήσιου μέσου όρου της περιόδου 2006-2022, ενώ η Ισπανία καταγράφει την τελευταία δεκαετία κατά μέσο όρο 230 δασικές πυρκαγιές έκτασης άνω των 30 εκταρίων ετησίως. Στην Πολωνία βρίσκεται το αρχαιότερο και μεγαλύτερο παρθένο δάσος στην Ευρώπη, ενώ η Πορτογαλία είναι η χώρα της ΕΕ που έχει πληγεί αναλογικά περισσότερο από κάθε άλλη από δασικές πυρκαγιές.
