Μέσα στο πλαίσιο των μελλοντικών εξελίξεων: η Ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η κοινωνική ανισότητα, το κράτος δικαίου πρέπει να απασχολήσουν οπωσδήποτε την συνταγματική αναθεώρηση χωρίς τις παρωπίδες και υπερβολές του παρελθόντος. Η Αναθεώρηση πρέπει να αποσκοπεί στη σημερινή νεολαία που θα κληθεί να διαχειριστεί την κρίσιμη κατάσταση με ορίζοντα το 2035.1.Με την ευκαιρία της συζήτησης που έχει ανοίξει για τη συνταγματική αναθεώρηση, επιβάλλεται κατά γνώμη μας, να τεθούν τα ζητήματα που αφορούν την Ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης και του Κράτους Δικαίου.
Τέτοια σημαντικά ζητήματα είναι :
· η λογοδοσία της δικαιοσύνης[1],
· ο προληπτικός έλεγχος συνταγματικότητάς των νόμων,
· η πλήρης απεξάρτηση της Δικαιοσύνης από την Εκτελεστική Λειτουργία,
· ο αποτελεσματικός δικαστικός έλεγχο, όλων χωρίς εξαίρεση των πράξεων εκτελεστικής και νομοθετικής εξουσίας ακόμη και της παραβίασης των διατάξεων που αφορούν στην καλή νομοθέτηση[2] ή των Interna corporis.[3]
· Η αναμόρφωση και ενοποίηση των Δικαστηρίων των άρθρων 99Σ (δικαστήριο αγωγών κακοδικίας και 86 παρ 4 Σ(Μισθοδικείο)ή σε κάθε περίπτωση τροποποίηση των όρων προσφυγής και συνθέσεως τους και η ένταξη των διαφορών αποζημιώσεως των πολίτων για «πρόδηλο» σφάλμα οργάνου της δικαστικής λειτουργίας[4].
· Η αλλαγή του τρόπου επιλογής της Ηγεσίας της δικαιοσύνης και των Ανεξαρτήτων Αρχών
Ειδικότερα:
Ι. Η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης[5] είναι στενά συνυφασμένη με τις αλληλένδετες αρχές του Κράτους Δικαίου[6]. Αναφορά στις διατάξεις των άρθρων 62,86,90 § 5, 88 ,91,95, 99, 100Συνταγματος:
α) Με την επιλογή της Ηγεσίας της Δικαιοσύνης από τις Ολομέλειες των Ανωτάτων Δικαστηρίων και το Υπουργικό Συμβούλιο, τροποποιούμενου σχετικά του άρθρου 90 § 5 Σ .
β). Όριο ηλικίας δικαστικών λειτουργών: (άρθρο 88 § 5 Σ). Τροποποίηση της διατάξεως με κατάργηση της διάταξης και σκοπό την καθιέρωση νομοθετικά ενιαίου ορίου ηλικίας ανεξαρτήτως βαθμού του εβδομηκοστού έτους.
γ) Κατάργηση κάθε ελέγχου του Υπουργού Δικαιοσύνης:
1.Κατάργηση κάθε ελέγχου του Υπουργού Δικαιοσύνης για την άσκηση πειθαρχικής αγωγής κατά δικαστικού λειτουργού, για διαφωνία σε προαγωγή δικαστικού λειτουργού (άρθρο 91 Σ), ειδικότερα: α) Κατάργηση της διατάξεως του άρθρου 91 § 3 Σ: «3. …. Tήν πειθαρχική αγωγή εγείρει και ο Υπουργός της Δικαιοσύνης». β) Κατάργηση της διατάξεως του άρθρου 91 § 3: «3. Αν ο Υπουργός Δικαιοσύνης διαφωνεί με την κρίση Ανώτατου δικαστικού συμβουλίου, μπορεί να παραπέμπει το ζήτημα στην ολομέλεια του οικείου ανώτατου δικαστηρίου, όπως νόμος ορίζει» και της διατάξεως του άρθρου 91 § 4: «§ 4. Οι αποφάσεις της ολομέλειας ως δευτεροβάθμιου ανώτατου δικαστικού συμβουλίου για το ζήτημα που έχει παραπεμφθεί σε αυτήν, καθώς και οι αποφάσεις του ανώτατου δικαστικού συμβουλίου, είναι υποχρεωτικές[7]».
2.Η Οικονομική Ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης.
3.Η μεταφορά της διοίκησης της Δικαστικής Αστυνομίας στον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου.
ΙΙ)Ο έλεγχος συνταγματικότητάς των νόμων:
Το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο, το οποίο θεσμοθετείται με βάση το άρθρο 100 του Συντάγματος, έχει αρμοδιότητες εκλογοδικείου (έκπτωση βουλευτών λόγω κωλύματος ή ασυμβιβάστου, έλεγχος δημοψηφίσματος) και αρμοδιότητα να επιλύει τη σύγκρουση απόψεων ανώτατων δικαστηρίων σχετικά με την έννοια ή τη συμφωνία με το Σύνταγμα διατάξεων τυπικού νόμου.
Η αναβίβαση του ΑΕΔ, σε «Συνταγματικό» Δικαστήριο που θα επιλύει τελικώς τα πάσης φύσεως συνταγματικά ζητήματα: α)με την χορήγηση δικαιώματος ατομικής προσφυγής από οποιονδήποτε πολίτη και β) την καθιέρωση προληπτικού ελέγχου συνταγματικότητας των νόμων(από το ΑΕΔ) και Γ)Ο προληπτικός όλων χωρίς εξαίρεση των κανονιστικών πράξεων από το ΣτΕ και των εσωτερικών θεμάτων της Βουλής[8]. Με διατήρηση της διατάξεως του άρθρου 95 παρ δ του Συντάγματος για την επεξεργασία όλων των διαταγμάτων που έχουν κανονιστικό χαρακτήρα από το ΣτΕ. Να ισχύει ως γενικός κανόνας καμμιά πράξη των οργάνων της Πολιτείας να μην παραμένει δικαστικά ανέλεγκτη.
ΙΙΙ) της συμμόρφωσης της Πολιτείας στις αποφάσεις των δικαστηρίων και του ΕΔΔΑ και του ΔΕΕ :
1.Οι αποφάσεις της Δικαιοσύνης αλλά και του ΕΔΔΑ και ΔΕΕ, πρέπει και να εφαρμόζονται άμεσα από την Διοίκηση, πράγμα που πρέπει να βελτιωθεί και προστεθεί ρητά στην διάταξη του άρθρου 95 § 5 του Συντάγματος.
2.Αυτονόητη είναι ευθύνη του κράτους και από παράνομες πράξεις οργάνων του για αποζημιώση από πρόδηλο σφάλμα του δικαστικού λειτουργού.
Το ΕΔΔΑ με αφορμή την 800/2021 απόφαση του ΣτΕ, εξέδωσε την ιστορική Απόφαση του στην «ΥΠΟΘΕΣΗ ΖΟΥΜΠΟΥΛΙΔΗΣ ΚΑΤΑ ΕΛΛΑΔΑΣ (NO. 3) (57246/21)» και έκρινε ότι σύμφωνα με άρθρο 6 παρ 1 της ΕΣΔΑ, δεν μπορεί να εμποδισθεί η άσκηση αγωγής αποζημιώσεως κατά τις διατάξεις των άρθρων 105-106 ΕισΝΑΚ, υφισταμένης αστικής ευθύνης του δημοσίου, από πράξεις των οργάνων της δικαστικής λειτουργίας[9] (βλ. ΣτΕ 2168/2016 επταμ., 48/2016 επταμ., 1330/2016).
Για τα ζητήματα αποζημιώσεως από πράξεις των οργάνων της δικαστικής λειτουργίας θα έπρεπε να δημιουργηθεί ένα και μόνον Ειδικό Ανώτατο Δικαστήριο. Να καταργηθούν: το δικαστήριο των άρθρων 99Σ (δικαστήριο αγωγών κακοδικίας και 86 παρ 4 Σ(Μισθοδικείο). και Να υπαχθούν: α) οι διαφορές του 86 παρ4 Σ, β) Αγωγές κακοδικίας κατά δικαστικών λειτουργών στο δικαστήριο αυτό. Χωρίς όμως να αποκλείεται η σκέψη της κατάργησης του Μισθοδικείου και υπαγωγής των διαφορών του 86 παρ4 Σ στα διοικητικά δικαστήρια και το Ελεγκτικό Συνέδριο .
ΙV) Η λογοδοσία στην δικαιοσύνη:
Θεσμοθέτηση του «Ανωτάτου Συμβουλίου της Δικαιοσύνης» που θα είναι και το «Εθνικό Συμβούλιο Μεταρρύθμισης Δικαιοσύνης», δηλαδή ενός οργάνου λογοδοσίας και συμβουλευτικού οργάνου της Πολιτείας, ήτοι μιας συντονιστικής επιτροπής από όλους τους λειτουργούς της δικαιοσύνης με θεσμική ιδιότητα (ηγεσίες δικαστηρίων συνδικαλιστικές Συντάγματος, οργανώσεις δικαστών, Ολομέλεια Δικηγόρων, Συμβολαιογράφων), που να θέσουν το ζήτημα του τι πρέπει να γίνει για την βελτίωση του όλου συστήματος απονομής της δικαιοσύνης.
V) Ουδείς μπορεί και με οποιαδήποτε διάταξη να εμποδίζεται στην άσκηση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας, κατάργηση προνομίων (άρθρων 62,86Σ):
1.Το εύρος εφαρμογής των άρθρου 62 Ακαταδίωκτο των βουλευτών) ,86 Σ(Δίωξη κατά μελών της Κυβέρνησης) βρίσκεται, υπό έντονη αμφισβήτηση, ύστερα από τις πρόσφατες εξελίξεις στη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, σχετικά με την ερμηνεία του άρθρου 6 της ΕΣΔΑ (βλ. υπόθεση Μπακογιάννη κατά Ελλάδος, Συγγελίδης κατά Ελλάδος της 11ης Φεβρουαρίου 2010 (προσφυγή 24895/07).
2.Η τροποποίηση του άρθρου 62 Σ(ακαταδίωκτο των βουλευτών) και η πλήρης κατάργηση του άρθρου 86 Σ(Δίωξη κατά μελών της Κυβέρνησης):
Προτείνεται ότι: Η ασυλία δεν ισχύει όταν ένας βουλευτής ή Υπουργός καταληφθεί επ’ αυτοφώρω διαπράττων κακούργημα ή πλημμέλημα.
Όλοι πρέπει να υπάγονται στο φυσικό δικαστή στον οποίο υπάγονται και οι πολίτες η εξαίρεση που πρέπει να υπάρχει όταν υπάρχει ζήτημα που αφορά την άσκηση των καθηκόντων.
VI)Επιλογή των μελών των Ανεξάρτητων Αρχών: Η επιλογή μεταξύ επιστημόνων με υποδειγμένη εμπειρία και γνώση, μετα δημόσια προκήρυξη και με ανώτατο όριο ηλικίας συμμετοχής το 67 έτος για μία μόνη πενταετή θητεία μη ανανεώσιμη. Η Επιλογή θα γίνεται από το ΑΕΔ ,μετα γνώμη της Διάσκεψης των Προέδρων της Βουλής.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ:
Όπως έχει διατυπώσει με τρόπο κλασσικό ο Montesquieu , «το καλύτερο πολίτευμα είναι εκείνο στο οποίο υπάρχουν θεσμικά όρια στην υπερβολική συγκέντρωση της εξουσίας, και τα καλύτερα όρια είναι όταν τα πράγματα έχουν έτσι διευθετηθεί «ώστε η (μία) εξουσία να αναχαιτίζει την (άλλη) εξουσία».
[1] Βλ. Μιχάλης Ν. Πικραμένος «Η λογοδοσία των δικαστών στη δημοκρατία: δημόσια εμπιστοσύνη στη δικαιοσύνη» (Ευρασία, Αθήνα 2022)
[2] Βλ. Χρ. Ντουχάνης, Ο δικαστικός έλεγχος του κύρους των κανόνων δικαίου και ιδίως των κανονιστικών διοικητικών πράξεων, ΘΠΔΔ 8-9/2017, 795.
[3] Βλ. ΣτΕ 360/2017.
[4] ΒΛ ΣτΕ Ολ 1501/2014
[5] Βλ. Δημ. Γ. Ράϊκος, «Η αμεροληψία κατά την απονομή της δικαιοσύνης», ομιλία στην ημερίδα ΕΔΔ-ΚΕΔΙΒΑ της 3.4.2014, ανάρτηση στην ιστοσελίδα της Ένωσης Διοικητικών Δικαστών.
[6] Βλ.Ε. Κρουσταλάκης, Η δικαστική εξουσία, η ανεξαρτησία της και η κοινή γνώμη, ΕλλΔνη 27 [1986]. 36 επ.
[7] Για τον Υπουργό.
[8] Σύμφωνα με την θεωρία των interna corporis η παραβίαση των διαδικαστικού χαρακτήρα αδρανών κανόνων που αφορούν στην νομοθετική διαδικασία παραγωγής των κανόνων δικαίου δεν ελέγχεται δικαστικά.
[9] Αποκλεισμός της αστικής ευθύνης του Δημοσίου δεν συνάγεται από την περί αγωγών κακοδικίας διάταξη του άρθρου 99 του Συντάγματος.
