- Το 2023, οι μετανάστες αντιπροσώπευαν ποσοστό 6,1 % του πληθυσμού της Ένωσης.
- Για την περίοδο 2021-2027, το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης (ΤΑΜΕ) διέθεσε περίπου 1,9 δισ. ευρώ στα κράτη μέλη για να υλοποιήσουν μέτρα ένταξης.
- Η συμβολή του ΤΑΜΕ στην ένταξη των μεταναστών είναι δύσκολο να αξιολογηθεί, μεταξύ άλλων, γιατί τα κράτη μέλη δεν παρακολουθούσαν τις πορείες ένταξης.
Σύμφωνα με τη νέα έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ), ο αντίκτυπος της ενωσιακής στήριξης για την ένταξη των μεταναστών δεν έχει ακόμη διαπιστωθεί. Αν και αναγνωρίζει ότι τα μέτρα που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης (ΤΑΜΕ) ανταποκρίνονται σε πραγματικές ανάγκες στον τομέα της ένταξης, το ΕΕΣ επισημαίνει επίσης αδυναμίες. Η πολυπλοκότητα των διοικητικών διαδικασιών μπορεί να περιορίσει την προστιθέμενη αξία των χρηματοδοτούμενων προγραμμάτων, τα οποία επίσης δεν είναι πάντοτε προσαρμοσμένα στις ανάγκες. Διαπιστώθηκε ακόμη ότι οι πληροφορίες που παρέχουν τα κράτη μέλη σχετικά με τα επιτεύγματα δεν είναι αξιόπιστες.
Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, ο αριθμός των υπηκόων τρίτων χωρών που διαμένουν νόμιμα σε κράτη μέλη της ΕΕ («υπήκοοι τρίτων χωρών») αυξήθηκε σε 27,3 εκατομμύρια. Ο αριθμός αυτός αντιστοιχεί στο 6,1 % του πληθυσμού της Ένωσης το 2023. Ποσοστό 73 % περίπου των ανθρώπων αυτών κατοικεί σε τέσσερα μόλις κράτη μέλη: στη Γερμανία (28 %), την Ισπανία (16 %), τη Γαλλία (15 %) και την Ιταλία (14 %).
Τα κονδύλια του ΤΑΜΕ που διατέθηκαν για μέτρα ένταξης (όπως γλωσσική κατάρτιση, υπηρεσίες επαγγελματικού προσανατολισμού και δράσεις κοινωνικού εγγραμματισμού) στο πλαίσιο των προγραμμάτων των διάφορων κρατών μελών ανήλθαν σε σχεδόν 1 δισ. ευρώ για τη δημοσιονομική περίοδο 2014-2020, ποσό που σχεδόν διπλασιάστηκε για την περίοδο 2021-2027, φτάνοντας τα 1,9 δισ. ευρώ περίπου. Επιπλέον, η Επιτροπή διαχειρίζεται άμεσα πρόσθετους πόρους του ΤΑΜΕ που προορίζονται για μέτρα ένταξης. Η ένταξη των μεταναστών και των ατόμων με μεταναστευτικό υπόβαθρο μπορεί να στηριχθεί στο πλαίσιο και άλλων ενωσιακών ταμείων, όπως το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ), το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ (ΕΚΤ+), το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, ή άλλων προγραμμάτων όπως το Erasmus+.
«Το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης πρέπει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη στήριξη της ένταξης των μεταναστών στην ΕΕ», δήλωσε ο Viorel Ștefan, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδιος για τον έλεγχο. «Ωστόσο, λόγω της απουσίας σχετικής νομικής υποχρέωσης, τα κράτη μέλη δεν παρακολουθούν συστηματικά τα μέτρα για τους μετανάστες που στόχο έχουν να τους βοηθήσουν να υπερπηδήσουν τα εμπόδια που συναντούν στην πορεία τους προς την ένταξη. Είναι έτσι δύσκολο να αξιολογηθεί η συμβολή του Ταμείου στην ένταξή τους.»
Το ΕΕΣ διαπίστωσε ότι η Επιτροπή εξέταζε τα στοιχεία που υπέβαλλαν τα κράτη μέλη στο πλαίσιο ενός καλά δομημένου συστήματος, αλλά ότι τα στοιχεία αυτά δεν ήταν πάντοτε αξιόπιστα. Λόγου χάριν, στην Ισπανία, τα υποκείμενα στοιχεία για όλα τα έργα ένταξης έδειξαν αριθμό συμμετεχόντων διπλάσιο από εκείνον που είχε αναφερθεί στην Επιτροπή. Η παρακολούθηση βασιζόταν σε μεγάλο βαθμό σε εκροές, όπως ο αριθμός των συμμετεχόντων σε μέτρα ένταξης που χρηματοδοτήθηκαν ή ο αριθμός των έργων ένταξης που υποστηρίχθηκαν από το ΤΑΜΕ. Τα στοιχεία αυτού του είδους παρέχουν αποσπασματικές μόνο πληροφορίες, καθώς εξαρτιόνταν σε μεγάλο βαθμό από τα μοντέλα υλοποίησης που είχαν επιλέξει τα κράτη μέλη. Παρόλα αυτά, ο αριθμός των δικαιούχων ήταν ένας από τους βασικούς δείκτες επιδόσεων που χρησιμοποιούσε η Επιτροπή. Με τον έλεγχο διαπιστώθηκε, επίσης, ότι κατά κανόνα, τα κράτη μέλη δεν προσάρμοζαν τον (ως επί το πλείστον μειούμενο) αριθμό των μεταναστών που προβλεπόταν στα εθνικά τους προγράμματα ένταξης ανάλογα με την αύξηση των διαθέσιμων κονδυλίων για τον σκοπό της ένταξης. Η μέση στήριξη από το ΤΑΜΕ ανά συμμετέχοντα αναμενόταν να αυξηθεί σημαντικά μεταξύ των δύο περιόδων προγραμματισμού. Ωστόσο, οι τιμές-στόχος για τους αριθμούς των συμμετεχόντων δεν προσδιορίστηκαν βάσει κάποιας ανάλυσης.
Επιπλέον, ο βαθμός προσαρμογής των μέτρων ένταξης στις ανάγκες συγκεκριμένων ομάδων μεταναστών διέφερε μεταξύ των κρατών μελών που επισκέφθηκε το κλιμάκιο ελέγχου. Μολονότι η αναγνώριση δεξιοτήτων και επαγγελματικών προσόντων αποκτά ολοένα μεγαλύτερη σημασία για την ένταξη στην αγορά εργασίας, η στήριξη από το ΤΑΜΕ στον τομέα αυτό υπήρξε οριακή. Ωστόσο, άλλα ταμεία της ΕΕ, όπως το ΕΚΤ, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον σκοπό αυτό.
Το ΕΕΣ συνιστά στην Επιτροπή να συνεργαστεί με τα κράτη μέλη προκειμένου να εντοπιστούν τυχόν χρηματοδοτικά κενά, να εξορθολογιστεί ο προγραμματισμός της στήριξης από το ΤΑΜΕ για την ένταξη των μεταναστών, να συγκεντρωθούν και να διαδοθούν βέλτιστες πρακτικές, να αυξηθεί η αξιοπιστία των στοιχείων για τα έργα και να βελτιωθούν οι διαδικασίες παρακολούθησης και αναφοράς στοιχείων σχετικά με τη στήριξη του ΤΑΜΕ. Επιπλέον, η Επιτροπή θα πρέπει, μέχρι το τέλος του 2026, να βελτιώσει περαιτέρω το πλαίσιο αναφοράς στοιχείων, προκειμένου να αξιολογείται καλύτερα ο αντίκτυπος του ΤΑΜΕ στις πορείες ένταξης.
Γενικές πληροφορίες
Το Συμβούλιο έχει τονίσει από το 2004 τη στρατηγική σημασία της εύρυθμης ένταξης των μεταναστών και έχει καθορίσει 11 κοινές βασικές αρχές για την πολιτική ένταξής τους στην ΕΕ. Το 2016, η Επιτροπή ενέκρινε σχέδιο δράσης για την ένταξη των υπηκόων τρίτων χωρών, το οποίο περιλάμβανε μέτρα για τη στήριξη των κρατών μελών και άλλων μερών στις προσπάθειές τους στον τομέα της ένταξης. Το 2020, η Επιτροπή ενέκρινε νέο σχέδιο δράσης για την ενσωμάτωση και την ένταξη (2021-2027), το οποίο προέβλεπε πρόσθετες ενέργειες για την αντιμετώπιση των αποκλίσεων, τόσο μεταξύ των υπηκόων των χωρών υποδοχής και των μεταναστών όσο και μεταξύ των διαφόρων κοινοτήτων μεταναστών, σε βασικούς τομείς (π.χ. εκπαίδευση, απασχόληση και πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη). Ακόμη, στις 10 Απριλίου 2024, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε το σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο.
Η έκθεση συμπληρώνει παλαιότερους ελέγχους του ΕΕΣ σχετικά με την ενωσιακή μεταναστευτική πολιτική: την ειδική έκθεση 06/2017, με τίτλο «Η ανταπόκριση της ΕΕ στην προσφυγική κρίση», την ειδική έκθεση 24/2019, με τίτλο «Άσυλο, μετεγκατάσταση και επιστροφή μεταναστών», και την ειδική έκθεση 17/2021, με τίτλο «Συνεργασία της ΕΕ με τρίτες χώρες για την επανεισδοχή μεταναστών».
Σχετικοί σύνδεσμοι
Από το ανακοινωθέν τύπου του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου
