Από την Σωτηρία Δημητροπούλου, ασκούμενη Δικηγόρο Αθηνών – μεταπτυχιακή
φοιτήτρια Νομικής ΕΚΠΑ
Αναμφισβήτητα διανύουμε μια εποχή όπου η τεχνολογία αναπτύσσεται με ραγδαίους ρυθμούς. Φυσικό επακόλουθο της τεχνολογικής κυριαρχίας είναι οι επιχειρήσεις που προσφέρουν ψηφιακές υπηρεσίες να αποκτούν ισχυρή δύναμη στην αγορά (Big Tech) και να μετατρέπονται εν τέλει σε παίκτες που διαμορφώνουν τους όρους της αγοράς. Πώς μπορεί να διασφαλιστεί ότι οι ψηφιακές πλατφόρμες δεν θα εκμεταλλεύονται την ισχύ τους βλάπτοντας τους καταναλωτές και τους ανταγωνιστές τους;
Προς αυτή την κατεύθυνση, υιοθετήθηκε από την ΕΕ η Πράξη για τις Ψηφιακές Αγορές (Digital Markets Act “DMA’’) με σκοπό την αποτροπή αντί – ανταγωνιστικών συμπεριφορών των μεγάλων ψηφιακών επιχειρήσεων. Ως νομοθέτημα αποτελούμενο από τον Κανονισμό ΕΕ 2022/1925 1, η DMA συμπληρώνει τους κανόνες ανταγωνισμού της ΕΕ.
Η Πράξη έχει εφαρμογή για επιχειρήσεις που πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια και εφόσον οριστούν ως «gatekeepers» (πυλωροί) από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με αυξημένες υποχρεώσεις και απαγορεύσεις. Τα κριτήρια αυτά συναρτώνται με την ύπαρξη ισχυρής σταθερής οικονομικής θέσης με σημαντικό αντίκτυπο στην εσωτερική αγορά, την ενεργή δραστηριότητα σε πολλές χώρες της ΕΕ και τη σύνδεση αξιοσημείωτου βαθμού χρηστών με σημαντικό αριθμό επιχειρήσεων ενέχοντας ρόλο διαμεσολαβητή.
Ανάμεσα στις υποχρεώσεις που επιβάλλει η Πράξη για τις ψηφιακές αγορές συγκαταλέγονται η δυνατότητα τρίτων να αλληλοεπιδρούν με τις υπηρεσίες των gatekeepers, οι επιχειρηματικοί χρήστες να έχουν πρόσβαση στα δεδομένα που παράγονται από την ηλεκτρονική πλατφόρμα των πυλωρών, καθώς και η ευχέρεια των τελικών χρηστών να εγκαθιστούν εφαρμογές τρίτων επιχειρήσεων μέσω του λειτουργικού συστήματος των gatekeepers και να εναλλάσσουν μηχανές αναζήτησης και browser, κατόπιν εμφάνισης της σχετικής επιλογής από τους πυλωρούς.
Παράλληλα, απαγορεύονται ορισμένες πρακτικές όπως η ευνοϊκή κατάταξη των προϊόντων και υπηρεσιών των gatekeepers σε σχέση με τα αντίστοιχα που παρέχονται από τους ανταγωνιστές στην ηλεκτρονική πλατφόρμα των gatekeepers (self-preferencing), τα εμπόδια στην ακύρωση εγκατάστασης προεγκατεστημένων εφαρμογών και λογισμικών και η αποτροπή σύνδεσης καταναλωτών με επιχειρήσεις εκτός της πλατφόρμας του πυλωρού.
Τον Σεπτέμβριο του 2023 ορίστηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή οι πρώτοι έξι Gatekeepers. Apple, Alphabet, Meta, Amazon, Microsoft and ByteDance έπρεπε να εξασφαλίσουν τη διαμόρφωση της πολιτικής τους σε αντιστοίχιση με τις επιταγές της DMA μέχρι και τον Μάρτιο του 2024. Εφεξής, οι υποχρεώσεις που συνεπάγεται η Πράξη για τις ψηφιακές αγορές καθίστανται υποχρεωτικές και οι Gatekeepers πρέπει να επιδεικνύουν πλήρη συμμόρφωση. Παράλληλα, τη λίστα των αναδεικνυόμενων Gatekeepers έως τώρα συμπληρώνουν η Booking και η Apple επιπροσθέτως και για το λειτουργικό της σύστημα iPadOS, καθώς αρχικά είχε οριστεί ως Gatekeeper για iOS, Safari και App Store.
Εικόνα 1: Παράδειγμα εμφάνισης των διάφορων μηχανών αναζήτησης από την Google
με τυχαία σειρά ώστε ο χρήστης να προβεί σε επιλογή.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η εφαρμογή TikTok κατέφυγε στο Γενικό Δικαστήριο της ΕΕ με αίτημα την αναστολή του καθεστώτος της ως «Gatekeeper», αίτηση που όμως απορρίφθηκε λόγω έλλειψης επείγοντος χαρακτήρα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ξεκινήσει να διενεργεί έρευνες μη συμμόρφωσης κατά των Alphabet, Apple και Meta, λόγω ύπαρξης ανησυχιών ότι τα μέτρα που έλαβαν ως gatekeepers δεν επαρκούν για την αποτελεσματική συμμόρφωσή τους.
H Πράξη για τις Ψηφιακές αγορές θέτοντας κανόνες ex ante αποσκοπεί σε ταχεία εφαρμογή της νομοθεσίας. Η αποτελεσματικότητα της DMA ως συμπληρωματικό νομοθετικό εργαλείο των κανόνων ανταγωνισμού της ΕΕ (101, 102 ΣΛΕΕ) θα φανεί στην πράξη.
1 ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΕ) 2022/1925 ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 14ης Σεπτεμβρίου 2022 σχετικά με διεκδικήσιμες και δίκαιες αγορές στον ψηφιακό τομέα και για την τροποποίηση των οδηγιών (ΕΕ) 2019/1937 και (ΕΕ) 2020/1828 (Πράξη για τις Ψηφιακές
Αγορές), και σχετικός Εκτελεστικός Κανονισμός της Επιτροπής. Η Πράξη τέθηκε σε ισχύ την 1η
Νοεμβρίου 2022 και άρχισε να εφαρμόζεται στις 2 Μαΐου 2023.
