Νίκος Παπασπύρου, διδάκτωρ νομικών του Παν. Χάρβαρντ, είναι αν. καθηγητής στη Νομική Σχολή (ΕΚΠΑ)
Η πρωτοβουλία εγκατάστασης αλλοδαπών μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων στη χώρα μας πρέπει να θεωρηθεί θετική. Από τη μία πλευρά, η χώρα μας θα έχει την ευκαιρία να αποτελέσει πόλο προσέλκυσης νέων επιστημονικών δομών και επιστημόνων, προς όφελος ελλήνων και αλλοδαπών φοιτητών και ερευνητών, αλλά και γενικότερα της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας. Προς όφελος και των δημοσίων πανεπιστημίων, που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του εκπαιδευτικού συστήματος και μόνο να κερδίσουν έχουν από την εξωστρέφεια της ακαδημαϊκής μας κοινότητας. Από την άλλη, το μοντέλο οργάνωσης και λειτουργίας θα είναι κοινωφελές και όχι κερδοσκοπικό. Αποκλειστικός σκοπός τους θα είναι η προαγωγή της εκπαίδευσης και της έρευνας, εν γένει δε του πολιτισμού. Ο συνδυασμός αυτών των δύο πτυχών είναι εφικτός διότι η χώρα μας παρέχει σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα (λόγω γεωγραφίας και ιστορίας) τα οποία δεν αξιοποιήθηκαν τις προηγούμενες δεκαετίες κυρίως για λόγους πολιτικής πόλωσης και διχαστικού παρελθόντος.
Αυτή η εξέλιξη θέτει μία σαφή πρόκληση, τόσο για την κυβέρνηση που έλαβε την πρωτοβουλία, όσο και για την αντιπολίτευση. Το Υπουργείο καλείται να διασφαλίσει τον μη κερδοσκοπικό και συνάμα ποιοτικό χαρακτήρα των νέων ιδρυμάτων. Όπως είναι γνωστό, όλα σχεδόν τα μεγάλα αμερικανικά πανεπιστήμια είναι μη κερδοσκοπικά (κατά την έννοια του 501 c3 IRC). Τα δίδακτρα που εισπράττουν και τα εν γένει έσοδά τους επενδύονται αποκλειστικά στους εκπαιδευτικούς σκοπούς τους. Αυτό διασφαλίζει και την ακαδημαϊκή ελευθερία των διδασκόντων, την αφοσίωσή τους στην έρευνα, κ.λπ.. Θα καταστρατηγείτο όμως αν π.χ. μπορούσαν να παρέχουν εκπαίδευση στην Ελλάδα μέσω επιχειρηματιών υπεργολάβων. Παράλληλα όμως, είναι αυτονόητο ότι θα πρέπει να μπορούν να έχουν συνέργειες με ελληνικές επιχειρήσεις σε κοστοστρεφή βάση (π.χ. κλινικές). Επίσης, οι απαιτήσεις ποιότητας που θα επιβάλουμε θα πρέπει να σέβονται τα διεθνή πρότυπα. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να καλύψουμε τα νέα ιδρύματα με τον ζουρλομανδύα της ημεδαπής γραφειοκρατίας.
Για την αντιπολίτευση, ιδίως τα κόμματα που έχουν κυβερνητικό προσανατολισμό, η πρόκληση είναι να συμβάλουν κριτικά στην προσπάθεια εξωστρέφειας. Να ελέγξουν τη διασφάλιση του μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Να ζητήσουν συνέργειες με τα δημόσια ΑΕΙ. Να επιμείνουν στη διασφάλιση της οικονομικής βιωσιμότητας των περιφερειακών δημόσιων πανεπιστημίων. Κυρίως όμως, να δείξουν ότι μπορούμε ως ελληνικό πολιτικό σύστημα να έχουμε, με την ποικιλότητα και τον πλουραλισμό του, την Ελλάδα μπροστά.
Τέλος, με τη δημιουργία του σχετικού εκπαιδευτικού χώρου, η Ελλάδα θα έχει το βάρος να εξηγήσει σε κάθε καλόπιστο ή κακόπιστο τρίτο ότι ο μη κερδοσκοπικός χαρακτήρας της ανώτατης εκπαίδευσης είναι ζήτημα συνταγματικής δέσμευσης και ότι τον υπηρετεί με συνεπή και συστηματικό τρόπο. Το τελευταίο είναι απαίτηση της νομολογίας του Δικαστηρίου της Ένωσης. Γι’ αυτό και έχει μεγάλη σημασία η νομοθετική λεπτομέρεια και η εφαρμογή. Διότι, με βάση την εν λόγω πρωτοβουλία, μπορεί να διαμορφωθεί ως κοινός τόπος όλων μας η αρχή, ότι η ανώτατη εκπαίδευση δεν είναι εμπόριο πτυχίων.
*Αναδημοσίευση από ΤΑ ΝΕΑ 22-12-2023
